Άλκι Παπασταθόπουλος: «Κάνω σινεμά μόνο και μόνο γιατί δεν αντέχω την ζωή»

 

Ένα βαθιά πολιτικό «love story αποχωρισμού» με δυο τρανς ηρωίδες οι οποίες βιώνουν έναν ανομολόγητο έρωτα σε μια κοινωνία όπου η καταστολή παραμονεύει, το Honeymoon του Άλκι Παπασταθόπουλος ξεχώρισε φέτος στην Δράμα.

Μια εκτενής συνομιλία με το Άλκι.

Μόλις σε είδα στην σκηνή του Ολύμπια την ημέρα την ελληνικής πρεμιέρας του Honeymoon στην Δράμα φορώντας παλαιστινιακή μαντήλα, σκέφτηκα: «Θέλω να γνωρίσω έναν άνθρωπο που επιλέγει αυτήν την συμβολική κίνηση».

Γιατί σε αναστατώνει τόσο πολύ η γενοκτονία στην Γάζα;

Σε φεστιβαλικό επίπεδο, δε θεωρώ ότι πρόκειται για μια τόσο συμβολική κίνηση, εφόσον έχει πλέον επιβληθεί ακραία λογοκρισία.

Ειδικά τον τελευταίο χρόνο, στα φεστιβάλ συντελείται τρομερή αποσιώπηση σε σχέση με την γενοκτονία στην Γάζα.

Η εκπροσώπηση Παλαιστίνιων σκηνοθετών σ’ αυτά είναι, εξάλλου, πολύ μικρότερη, εργαζόμενοι σε πολιτιστικούς φορείς απολύονται και μεγαλόσχημοι ακαδημαϊκοί κάνουν διαλέξεις σε υπόγεια.

Προσωπικά, δεν μπορώ να εμφανιστώ κάπου όπου μου προσφέρεται ένα βήμα και να μη μιλήσω γι’ αυτό το ζήτημα. Ήδη μου φαίνεται παράξενο κι αντιφατικό πως συμβαίνει μια γενοκτονία κι εμείς γιορτάζουμε τις ταινίες.

Κι όταν μάλιστα, όπως κι εσύ ήδη το επεσήμανες, δεν εκπροσωπείται καν η παλαιστινιακή πλευρά. Κι όταν αυτό συμβαίνει, συμβαίνει σε πολύ περιορισμένο βαθμό.

Την στιγμή που μιλάμε υπάρχουν στην Ελλάδα φεστιβάλ που συνεργάζονται με την Πρεσβεία του Ισραήλ. Το Φεστιβάλ Δράμας δεν ήταν, ευτυχώς, ένα από αυτά.

Ένα παράλληλο δίωρο πρόγραμμα με ταινίες για την Παλαιστίνη θα ήταν, πάντως, απαραίτητο. Σε άλλα φεστιβάλ -όπως στης Γλασκώβης, της Κοπεγχάγης, του Λάιντεν- κάτι τέτοιο έχει συμβεί.

Δεν είναι δυνατόν τα φεστιβάλ, ως πηγή προοδευτισμού, από την μία να κάνουν λόγο για ανοιχτότητα και ποικιλομορφία, κι από την άλλη να μην αναφέρονται στην γενοκτονία έστω με όρους διεκδίκησης της κατάπαυσης πυρός.

Για να επιστρέψουμε σε σένα και στην δουλειά σου, νιώθεις ότι μπορείς ν’ αφηγηθείς τις ιστορίες που θέλεις ν’ αφηγηθείς;

Έχω μάθει πάντα να μιλάω για τις ιστορίες που ξέρω. Δεν προσπαθώ ποτέ να μιλήσω για ιστορίες οι οποίες δε με αφορούν και δεν προέρχονται από την δική μου κοινότητα.

Κι αν δε γνωρίζω τα θέματα που θίγω, συνεργάζομαι με ανθρώπους οι οποίοι τα ξέρουν καλύτερα από μένα.

Ακόμα κι αν αποφάσιζα να ψηλαφίσω μια άλλη κοινότητα, θα προσπαθούσα να το κάνω από μια θέση που θα δημιουργήσει ένα τίμιο representation για αυτά τα άτομα.

Δηλαδή, αν είσαι cis straight και θες ντε και καλά να κάνεις ένα κουίρ φιλμ, τουλάχιστον do your research.

Δεν αποτελεί δυνητικό κίνδυνο η μετατροπή της ενασχόλησης με το έμφυλο/την ΛΟΑΤΚΙ+ θεματολογία σε μόδα;

Για μένα ο βασικός κίνδυνος αφορά στο ίδιο το σινεμά, καθώς γίνονται ταινίες που δεν είναι καλές γιατί οι άνθρωποι οι οποίοι τις κάνουν δεν ξέρουν για ποιο πράγμα μιλούν.

Ο δεύτερος κίνδυνος συνίσταται στο ότι χρηματοδοτούνται οι ίδιοι δημιουργοί που θα σκηνοθετούσαν ένα αστυνομικό δράμα, για παράδειγμα, για να αποτυπώσουν τις ζωές άλλων, στους οποίους δε δίνεται η ευκαιρία να απεικονίσουν τις δικές τους ζωές.

Εκτίμησα το Honeymoon -και νομίζω πως εκτιμήθηκε τόσο πολύ ευρύτερα- επειδή ακριβώς αποπνέει την αλήθεια του (δυνητικά) βιωμένου. Αυτό αποδεικνύει, άλλωστε, τα λεγόμενά σου.

Χρειάστηκε, ωστόσο, αρκετός χρόνος ώστε να με εμπιστευτεί το industry και να μου δώσει λεφτά, γιατί επρόκειτο για μια ακριβή παραγωγή. Επομένως, έπρεπε να λάβω όλες τις επιχορηγήσεις που μπορούσα να λάβω.

Ταυτόχρονα, το Honeymoon λειτουργεί έτσι επειδή και οι δύο πρωταγωνίστριες, η Μαίρη Πετρούλιου και η Νάσια Συντέτα, έδωσαν πολλή από την εμπειρία τους σ’ αυτό το φιλμ.

Τα δύο τελευταία drafts του σεναρίου γράφτηκαν πάνω στις δικές τους εμπειρίες, τους δικούς τους μανιερισμούς.

Ήμουν πάντα όλο αυτιά. Αυτό νομίζω ότι πρέπει να συμβαίνει όταν αποφασίζεις να δουλέψεις με μειονότητες και να εκπροσωπήσεις αυτές τις φωνές, ακόμα κι όταν προέρχεσαι από το ίδιο community.

Θέλω οι ταινίες που κάνω να είναι ενδυναμωτικές για το όλο το community χωρίς να δίνεται η αίσθηση ότι είναι misery porn. Nα μην αισθανθεί κάποιο μέλος του community πως, έχοντας παρακολουθήσει το Honeymoon, επανατραυματίζεται.

Εκτός από το κοινό της κοινότητας, δε σε ενδιαφέρει και το ευρύτερο;

Η ταινία ήταν από τις πιο commercial που μπορούσες να βρεις σε προγράμματα διεθνών φεστιβάλ - κι έχει ταξιδέψει πολύ στο εξωτερικό. Αυτή ήταν μια στόχευση εξ αρχής.

Ήθελα να είναι ένα φιλμ που θα το καταλάβαινε η μάνα μου κι ο πατέρας μου ή η γιαγιά κάποιου, το οποίο θα έχει μια απεύθυνση όσο πιο massive μπορώ να πετύχω ως δημιουργό.

Παράλληλα, ήθελα να δείξω σε ένα ευρύτερο κοινό ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν είμαστε εδώ για να μας λυπάστε. Προτιμώ το κοινό να αισθανθεί φόβο, συνειδητοποιώντας πως αυτό το community διαθέτει δύναμη.

Σπάνια αναδεικνύονται και αναπαρίστανται φιλμικά τα υποκείμενα -ατομικά και συλλογικά- στην πολυπλοκότητά τους. Συνήθως παρουσιάζονται είτε ως θύματα που αξίζουν τον οίκτο μας, είτε ως εχθροί που χρήζουν καταπολέμησης.

Ο τρίτος -και πιο ambiguous- πρωταγωνιστικός χαρακτήρας του Honeymoοn, εκείνος του Παύλου, μεταβλήθηκε, τουλάχιστον σεναριακά, περισσότερο από όλους.

Σταδιακά συνειδητοποίησα πως δεν είναι δυνατόν οι ηρωίδες να συναντάνε μόνο κακούς ανθρώπους και να τους συμβαίνουν κακά πράγματα. Δεν είναι έτσι η ζωή.

Ούτε ήθελα να στοχοποιήσω το υποκείμενο του chaser, δηλαδή τους cis straight άντρες που φετιχοποιούν τα τρανς σώματα.

Είναι μια κατηγορία ανθρώπων η οποία συχνά απεικονίζεται ως ανώμαλη, αλλά για μένα η συγκεκριμένη ανάγνωση είναι πάρα πολύ περιορισμένη.

Συνήθως, αυτοί οι άντρες απεικονίζονται κυρίως με αυτόν τον τρόπο στο σινεμά γιατί έτσι ποινικοποιείται κι η ίδια η επιθυμία προς τα τρανς σώματα.

Για μένα, ο Παύλος είναι απλώς πολύ ερωτευμένος με την Σάντρα, γι’ αυτό και του γεννιούνται φροντιστικά συναισθήματα. Εξελίχθηκε, λοιπόν, σε κανονικό τύπο.

Κάθε άνθρωπος, άλλωστε, συντίθεται από αντιφάσεις - και προχωράει ή δεν προχωράει.

Ακόμα και τις ίδιες τα ηρωίδες, προσπάθησα να μην τις αποτυπώσω ως glorified, να είναι όσο πιο three-dimensional μπορούσαν να είναι, μιας κι η ταινία μιλάει και για τον μεταξύ τους έρωτα, ο οποίος είναι ανείπωτος.

Είναι δυο τύπες που αγαπιούνται λόγω του bonding το οποίο έχουν, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι είναι γκόμενες.

Ένιωσα, παρακολουθώντας το Honeymoon, πως υπήρχαν δύο αφηγηματικές κλιμακώσεις.

Η μια λίγο μετά την αρχή του, στον σταθμό των ΚΤΕΛ όπου δέχονται ομοφοβική/τρανσφοβική επίθεση, και η δεύτερη προς το τέλος του φιλμ. Είναι έτσι διαρθρωμένες ώστε να δώσουν μια δραματουργική πνοή στην ταινία;

Όσο οι τύπες είναι monitored, δεν είναι όπως θέλουν να είναι μεταξύ τους. Βρίσκονται διαρκώς σε μια διαδικασία fight or fly.

Οι συγκεκριμένες σκηνές δεν είναι, επομένως, τοποθετημένες ακριβώς ως κλιμακώσεις, αλλά ως η οριοθέτηση της αρχής και του τέλους του χρόνου που θα είναι η Σάντρα και η Φαίη μεταξύ τους.

Δόμησα την ταινία ως ένα love story αποχωρισμού. Αφορά στην νοηματοδότηση της σχέσης τους, κι όχι στην βία την οποία δέχονται. Αυτήν έτσι κι αλλιώς δεν μπορούσα να την παραλείψω. Διαφορετικά, θα έκανα φιλμ επιστημονικής φαντασίας!

Ήθελα να μιλήσω για το πόσο σημαντικό είναι να εγκαταλείπεις το όνειρο σου για χάρη της συντροφικότητας και του μαζί.

Το Honeymoon είναι βαθιά πολιτική δουλειά - κι όχι με τον τρόπο του μανιφέστου. Κατά την γνώμη σου, νεότερες γενιές εγχώριων «μικρομηκάδων» αποφεύγουν τις ταινίες με πολιτικές αιχμές; Αυτή είναι η δικιά μου εκτίμηση.

Δεν ξέρω αν αυτό έχει απαραιτήτως να κάνει με το σινεμά ή με το γενικότερο outlook των ανθρώπων για την ζωή. Μπορεί να σχετίζεται με μια γενικότερη έλλειψη πολιτικοποίησης.

Σε γενιές μικρότερες κι απ’ την δική μου, υπάρχουν άτομα που είναι ακραία πολιτικοποιημένα κι άλλα που επιλέγουν ως πολιτικοποίηση το «ντελούλου».

Υπάρχει μια αμηχανία ως προς το να κάνουν σινεμά που να είναι διδακτικό. Γι’ αυτά τα παιδιά, το διδακτικό είναι και cringe.

Ένα κουίρ άτομο επειδή είναι όπως είναι, επειδή φέρει το σώμα που φέρει, κάνει πολιτική κάθε μέρα, ακόμα κι αν δεν κατανοεί κατ’ ανάγκη τι είναι ο καπιταλισμός ή πώς λειτουργεί.

Moυ λείπουν, ωστόσο, οι μικρού μήκους ταινίες με κοινωνικοπολιτική διάσταση, σε μια περίοδο κοσμογονικών αλλαγών σε εγχώριο και παγκόσμιο επίπεδο. Αντιθέτως, εντοπίζω μια εσωστρέφεια, μια τάση απόσυρσης στον εαυτό.

Μάλλον γίνονται πιο προσωπικές δουλειές.

Έχουμε περάσει δυο χρόνια κόβιντ και τρία χρόνια μηδενικής συλλογικοποίησης και απόλυτης καταστολής.

Αν σ’ αυτήν την πενταετία προσθέσεις την εμπεδωμένη από τον κόσμο αίσθηση πως δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για ν’ αλλάξεις το οτιδήποτε, δεν είναι τόσο παράλογο που δημιουργούνται πιο εσωστρεφείς ταινίες.

Πολλοί, εξάλλου, οι οποίοι θέλουν να κάνουν «πολιτικό» σινεμά, στρέφονται στην κατεύθυνση του μαγικού ρεαλισμού, οπότε μπορεί ο πολιτικός χαρακτήρας των φιλμ τους να είναι πιο sugar-coated, πιο υπαινικτικός.

Ασχολούμενο επίσης, με πολιτικά ζητήματα φοβάσαι ότι θα κριθείς βάσει του περιεχομένου όσων θέλεις ν’ αφηγηθείς, του πολιτικού μηνύματος της δουλειάς σου, εξαιτίας του οποίου μπορεί να μην πάρεις τα χρήματα που αιτείσαι.

Το Honeymoon καθυστέρησε τόσο πολύ να πάρει χρηματοδότηση και λόγω του περιεχομένου του.

Κι όταν αυτό συνέβη, δεν ήταν γιατί είχε αλλάξει η ταινία, αλλά γιατί είχε, στο μεταξύ, αλλάξει η κοινωνία προς το χειρότερο, άρα περισσότεροι άνθρωποι καταλάβαιναν την ανάγκη να γίνει αυτή η ταινία.

Το Honeymoon εντάσσεται στιλιστικά στην παράδοση του κοινωνικού ρεαλισμού, ο οποίος, όπως δήλωσες στο Q&A στην Δράμα την επομένη της πρεμιέρας του, σε έχει κουράσει.

Σε έχει κουράσει ως είδος ή είναι η κοινωνική πραγματική πραγματικότητα την οποία αποτυπώνει αυτή που σε έχει κουράσει περισσότερο;

Νομίζω ότι είναι η πραγματικότητα.

Επειδή κάνω σινεμά μόνο και μόνο γιατί δεν αντέχω την ζωή και θέλω να ξεφύγω από αυτήν, γράφω ταινίες μέσα από την ζωή - κι έτσι ξεφεύγω απ’ το χάλι μου.

Ο ζόφος της ζωής στις μέρες μας εξελίσσεται, όμως, με τόσο ραγδαίους ρυθμούς, που οι χρόνοι του σινεμά δεν τoν προλαβαίνουν.

Το να τρέξω, λοιπόν, πίσω από μια πραγματικότητα η οποία πάει από το κακό στο χειρότερο, προκειμένου να μιλήσω γι’ αυτήν, μπορεί να με διαλύσει.

Από την άλλη, δε θέλω να καταφύγω στην συγγραφή ιστοριών πολύ εσωτερικής χρήσης.

Θέλω να συνεχίσω να κάνω πολιτικό σινεμά. Κι ο μόνος τρόπος να το καταφέρω είναι να δημιουργήσω σύμπαντα τα οποία καθρεφτίζουν το δικό μας, αλλά δεν είναι αυτό.

Ευχαριστώ το Άλκι Παπασταθόπουλος για την παραχώρηση των φωτογραφιών που συνοδεύουν το κείμενο.

Η ταινία του Άλκι Παπασταθόπουλος Honeymoon έκανε την πανελλήνια πρεμιέρα της στο πλαίσιο του Εθνικού Διαγωνιστικού του 47^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, όπου κέρδισε τέσσερα βραβεία.

Η αθηναϊκή πρεμιέρα του φιλμ πραγματοποιείται στο πλαίσιο του τμήματος Ελληνικές μικρές ιστορίες του 30^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας (Πέμπτη 10 Οκτωβρίου, κινηματογράφος Άστορ, 17:00).

Την Παρασκευή 25 Οκτωβρίου (21:15-23:00) ταξιδεύει στον κινηματογράφο Ίριδα (Ακαδημίας 55), όπου, μεταξύ 24 και 27 Οκτωβρίου, θα προβληθεί μια επιλογή φιλμ από τα φετινά Εθνικά προγράμματα του Φεστιβάλ Δράμας.

Η ταινία συνεχίζει την εγχώρια φεστιβαλική διαδρομή της στο 65^ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (31 Οκτωβρίου-10 Νοεμβρίου).