BaBa ZuLa: «Το μεγαλύτερο μυστικό που έχουμε είναι η ίδια η ζωή»

 

Ενόψει των δύο συναυλιών, σε Αθήνα (14/12) και Θεσσαλονίκη (15/12), των Τούρκων δεξιοτεχνών της ανατολίτικης ψυχεδέλειας, BaBa ZuLa, συνομιλούμε με τα ιδρυτικά μέλη του συγκροτήματος, Murat Ertel και Levent Akman.

Οι BaBa ZuLa αναδύθηκαν από τις «στάχτες» του θρυλικού πειραματικού ροκ συγκροτήματος ZeN το 1996. Σε τι είδους πολιτιστικό, πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον μεγαλώσατε;

Murat Ertel: Γεννήθηκα εντός μιας οικογένειας ισχυρών και σημαντικών καλλιτεχνών που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ιστορία της τέχνης στην Τουρκία και ήταν επίσης καλλιτέχνες διεθνούς εμβέλειας.

Έτσι, τα σπίτια μας επισκέπτονταν συχνά οι καλύτεροι καλλιτέχνες της Τουρκίας από τη δεκαετία του 1960 έως το τέλος της δεκαετίας του ’90. Ήμουν εκτεθειμένος σε όλα τα είδη τεχνών και καλλιτεχνών από την ημέρα που γεννήθηκα.

Συγγραφείς/ποιητές όπως οι Αζίζ Νεσίν, Γιασάρ Κεμάλ και Eντίπ Τζανσεβέρ περιέβαλλαν την οικογένειά μας και είχα εκτεθεί στη δουλειά τους πριν καν αυτοί παρουσιαστούν στην κοινωνία.

Και τι σημαίνει στην πραγματικότητα το «BaBa ZuLa» - αν τελικά σημαίνει κάτι;

M.E.: Σημαίνει τόσα πολλά πράγματα - κι ακόμα μαθαίνω. Κάποιοι λένε ότι η λέξη «Zula» προέρχεται από αφρικανική γλώσσα και αναφέρεται στη λαμπρή και έξυπνη γυναίκα.

Σε παλιότερες μορφές της ελληνικής γλώσσας και στα τουρκικά σημαίνει «κρυφό μέρος για να κρύψετε τα τιμαλφή σας».

Το «Βaba», στο μεταξύ, μπορεί να προέρχεται από τους αρχαίους πολιτισμούς της Ανατολίας και σημαίνει μεγάλος ή πατέρας ή γέρος. Στα Βαλκάνια σημαίνει «γιαγιά».

Μαζί, ως BaBa ZuLa, πιστεύω πως σημαίνει «το μεγάλο μυστικό». Το μεγαλύτερο μυστικό που έχουμε είναι η ίδια η ζωή.

Αν και το ηλεκτρικό σάζι, το όργανο που καθορίζει τον ήχο σας, στην πραγματικότητα δεν εφευρέθηκε από τους BaBa ZuLa, εντούτοις προσεγγίζεται με έναν αναζωογονητικά πρωτότυπο τρόπο.

Όπως και η τουρκική πολιτιστική παράδοση συνολικά.

M.E.: Το ηλεκτρικό σάζι είναι για μένα το πιο σημαντικό στοιχείο όσον αφορά στον άμεσα αναγνωρίσιμο μοναδικό μας ήχο.

Δεν επινοήσαμε το ηλεκτρικό σάζι, αλλά σχεδίασα τα δικά μου σάζια ώστε να είναι μοναδικά στο είδος τους, και συνταίριαξαν τον τρόπο που χρησιμοποιώ τα ηχητικά εφέ με αυτόν που παίζω δημιουργώντας τον χαρακτηριστικό φρέσκο ​​ήχο των BaBa ZuLa.

Θα ήθελες να αναλύσεις την προσέγγισή σας, καθώς και τον τρόπο που σχετίζεστε με -και επιθυμείτε συνεχώς να αναζωογονείτε- την τουρκική παράδοση;

M.E.: Το να είσαι αυθεντικός είναι το πολυτιμότερο πράγμα στην τέχνη και τη μουσική.

Αν αντιγράφεις καλλιτέχνες και φόρμουλες επιτυχίας, μπορείς μόνο να αποκτήσεις χρήματα και φήμη, αλλά όχι να’ αλλάξεις ολόκληρη τη μουσική σκηνή και τον κόσμο της τέχνης.

Το κάναμε ήδη στη δεκαετία του ’90 και μόλις τώρα ο κόσμος αρχίζει να το αντιλαμβάνεται. Αυτό που κάνουμε τώρα θα γίνει κατανοητό και θα ακολουθηθεί στο μέλλον, αλλά δεν έχουμε χρόνο για τους ανθρώπους και τις μάζες.

Είμαι, ωστόσο, ευγνώμων σε όλα τα όντα που αγαπούν και υποστηρίζουν τη μουσική μας, δακρύζω όταν συνδέομαι με αυτή την αγάπη.

Η σύνδεση με τις πολιτιστικές και γεωγραφικές μας ρίζες είναι μια ιερή σχέση που πρέπει να συντελεστεί μέσα σε μια επαναστατική προσέγγιση, γι’ αυτό και μερικές φορές είναι πολύ εύθραυστη.

Η πρώτη σας κυκλοφορία είναι το soundtrack του υπέροχου μεγάλου μήκους ντεμπούτου του Ντερβίς Ζαΐμ, Τούμπες μέσα σε φέρετρο.

Πώς ξεκινήσατε αυτό το (κινηματογραφικό) ταξίδι και πώς βιώνετε τον κινηματογράφο ως καλλιτέχνες και θεατές;

Μ.Ε.: Ο πατέρας μου ήταν γραφίστας κι επίσης ένας από τους ιδρυτές της Ταινιοθήκης της Τουρκίας, συνεπώς από την παιδική μου ηλικία είχα εκτεθεί σε κλασικές ταινίες.

Έχω μάστερ από ένα τουρκικό πανεπιστημιακό παράρτημα κινηματογράφου, οπότε έκανα πάντα ένα κινηματογραφικό ταξίδι.

Επίσης, θεωρώ ότι κάθε τραγούδι των BaBa ZuLa, είτε είναι ορχηστρικό είτε όχι,  είναι πολύ κινηματογραφικό και αφηγείται μια ιστορία.

Μιλώντας για σινεμά, το διάσημο ντοκιμαντέρ του Φατίχ Ακίν, Ο ήχος της Πόλης,  σας σύστησε σε ευρύτερα κοινά και πιθανότατα εδραίωσε την φήμη σας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Θεωρείτε την εμφάνισή σας σε αυτή την ταινία σημείο καμπής στην καριέρα σας;

M.E.: Αυτό το φιλμ είναι πλέον κλασικό και όλοι οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν είναι πραγματικά μεγάλα ονόματα της μουσικής διεθνώς.

Ο Ήχος της Πόλης είναι η καλύτερη ταινία όσον αφορά στην αναπαράσταση της τουρκικής μουσικής σε έναν κινηματογραφικό κόσμο ανεξάρτητα από είδη ή Ιστορία, κι αυτό είναι πραγματικά μεγάλο πράγμα.

Ο αντίκτυπος του φιλμ ήταν τεράστιος σε εμάς και σε όλους τους καλλιτέχνες που εμφανίζονται σ’ αυτό και είμαστε πραγματικά ευγνώμονες στον φανταστικό σκηνοθέτη Φατίχ Ακίν που το γύρισε.

Ήταν σίγουρα ένα σημείο καμπής, ένα πολύτιμο λουλούδι και ένα δροσερό αεράκι που μπήκε στη ζωή μας. Επιστρέφω, το σκέφτομαι και ευχαριστώ όλους όσους ενεπλάκησαν ξανά και ξανά.

Οι συναυλίες σας -που δεν έχω ακόμη βιώσει προσωπικά- φέρεται να μοιάζουν με τελετουργίες και είναι διαθεματικές, συνδυάζοντας τέχνη, κοστούμια, ποίηση, θέατρο και ζωντανό σχέδιο.

Πού έγκειται για εσάς η σημασία των ζωντανών εμφανίσεων;

Levent Akman: Οι πρώτες συσκευές ηχογράφησης άρχισαν να εμφανίζονται στο δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα. Ήταν πολύ απλές και κατέγραφαν την ανθρώπινη φωνή μόνο σε μεταλλικά ρολά.

Πριν από αυτές, δεν υπήρχε ηχογράφηση μουσικής. Τα γκρουπ απλώς έδιναν συναυλίες και γίνονταν διάσημα μέσα από αυτές.

Σήμερα, οι τεχνικές ηχογράφησης έχουν βελτιωθεί πολύ και γίνονται πολλά ταχυδακτυλουργικά κόλπα στα στούντιο. Πραγματικά συγκροτήματα εμφανίζονται σε πραγματικές συναυλίες.

Γιατί όταν είσαι πρόσωπο με πρόσωπο με το κοινό, είναι πολύ δύσκολο να το εξαπατήσεις. Μπορεί να το κάνεις μία ή δύο φορές, αλλά μέχρι την τρίτη συναυλία θα καταλάβουν όλα τα ψέματά σου και δε θα τους αρέσεις.

Γι’ αυτό οι συναυλίες είναι τόσο σημαντικές και πολύτιμες για εμάς.

Στην πορεία, έχετε συνεργαστεί με διάσημους μουσικούς. Σ’ αυτούς συγκαταλέγονται ο μάστερ της dub, Mad Professor, ο ντράμερ των Can, Jaki Liebezeit, ο μπασίστας των Einstürzende Neubauten, Alexander Hacke, και ο θρύλος της νορβηγικής τζαζ, Bugge Wesseltoft.

Έχουν αυτές οι συνεργασίες επαναπροσδιορίσει τη δική σας προσέγγιση στη σύνθεση μουσικής και ζωντανής παράστασης;

L.A.: Οι BaBa ZuLa απολαμβάνουμε να παίζουμε με καλεσμένους από την ίδρυσή μας το 1996.

Στην πρώτη συναυλία που έδωσε η μπάντα μας, καλεσμένοι μας ήταν οι καλλιτέχνες και οι ηθοποιοί της ταινίας για την οποία συνθέσαμε τη μουσική.

Το να δημιουργείς μαζί με καλλιτέχνες από διαφορετικούς πολιτισμούς ανοίγει το μυαλό πολύ και είναι πνευματικά ενισχυτικό.

Ωστόσο, οι BaBa ZuLa δημιουργούν έναν πολύ μοναδικό ήχο, που συχνά περιγράφεται ως «ψυχεδελικό ροκ εντ ρολ της Ιστανμπούλ».

Πώς, λοιπόν, ορίζετε την «ψυχεδέλεια» στις μέρες μας και γιατί η Ιστανμπούλ ως φυσική και πολιτιστική τοποθεσία είναι τόσο θεμελιώδης για εσάς;

L.A.: Νομίζω ότι αυτό που λέγεται «ψυχεδελικό» στις μέρες μας είναι ένα είδος «μαλακτικού».

Υπάρχουν πολλά συγκροτήματα που «επιπλέουν» ως ψυχεδελικά και αυτοπροσδιορίζονται ως τέτοια, αλλά τα περισσότερα από αυτά μου φαίνονται πολύ ψεύτικα.

Η λέξη «ψυχεδελικός» έχει γίνει πολύ δημοφιλής, αλλά έχει απογυμνωθεί από την ουσία της. Πραγματικά ψυχεδελικό δεν είναι το να είσαι ψεύτικος, αλλά το να μην φοβάσαι να είσαι ο εαυτός σου χωρίς να μιμείσαι κάποιον.

Η Ιστανμπούλ ως φυσική και πολιτιστική τοποθεσία είναι τόσο θεμελιώδης για εμάς επειδή ζούμε σ’ αυτή.

Το να ζεις στην Ιστανμπούλ απαιτεί πραγματικά θάρρος και αγάπη. Είναι μια πόλη με πολύ κόσμο, πολύ δύσκολη, κυριαρχείται από το δικό της μοναδικό χάος και σε δοκιμάζει με εκπλήξεις κάθε φορά που φεύγεις από το σπίτι.

Η μαγεία που δημιουργούν όλα αυτά θα σε απομακρύνει, αλλά αν δεν ξέρεις πώς να βγεις από αυτή τη μαγεία όταν χρειαστεί, θα σε «καταπιεί» και θα χαθείς.

Δεδομένου του ότι ζείτε σε μια κοινωνικοπολιτικά έντονα πολωμένη χώρα, παίρνετε πολιτική θέση όταν -για παράδειγμα- συνάδελφοι μουσικοί διώκονται στην Τουρκία, ή γενικά προτιμάτε να αποφεύγετε συγκρουσιακές καταστάσεις;

L.A.: Κατ’ αρχάς, η Τουρκία δεν είναι η μόνη χώρα που είναι εντελώς πολωμένη. Δυστυχώς, οι κοινωνίες είναι πολωμένες σε πολλές χώρες του κόσμου.

Χώρες όπως οι Η.Π.Α., η Ιταλία, η Γαλλία και η Γερμανία είναι πλέον σε σύγχυση σχετικά με το τι να κάνουν με τους πολιτισμούς που δημιούργησαν.

Για παράδειγμα, αν και αποφεύγουν τους μετανάστες όπως η πανούκλα, εξαρτώνται επίσης από αυτούς λόγω του γηρασμένου πληθυσμού. Δεν μπορούν να το δεχτούν αυτό, όμως.

Οι BabA ZuLa παραμείναμε πάντα σταθεροί από την ημέρα που ιδρυθήκαμε και ποτέ δεν συμβιβαστήκαμε όσον αφορά την άτεγκτη στάση μας. Γι’ αυτό ήμασταν πάντα στη λίστα με τα απαγορευμένα συγκροτήματα.

Δεν προβαλλόμασταν στην Τηλεόραση ούτε μας έπαιζαν στο ραδιόφωνο, αλλά ήμασταν ένα συγκρότημα με τουρκικό διαβατήριο που μπορούσε να παίξει πιο πολύ στο εξωτερικό.

«Ψήνεται» κάτι στη σύγχρονη underground, εναλλακτική μουσική σκηνή της Τουρκίας, κατά τη γνώμη σου;

L.A.: Πριν απαντήσω στις ερωτήσεις σου, ενώ περιπλανιόμουν στο παλιό Twitter, που τώρα ονομάζεται X, δημοσιεύτηκε μια λίστα με 50 νέα εναλλακτικά τραγούδια του 2023 από έναν μουσικό ερευνητή και συγγραφέα τον οποίο εκτιμώ πολύ.

Ήμουν περίεργος και τσέκαρα όλους τους μουσικούς, έναν προς έναν, αλλά απογοητεύτηκα: οι περισσότεροι έμοιαζαν μεταξύ τους και συνέθεταν τουρκικούς στίχους επενδυμένους με μουσική που θα ακούγαμε στις Η.Π.Α. και την Αγγλία.

Μετά, αναλογίστηκα τη γεωγραφία εντός της οποίας ζούμε: πρώτα την Τουρκία, την Ανατολία και μετά την Iστανμπούλ. Δεν πρέπει να είναι έτσι.

Δυστυχώς, οι νέοι μουσικοί σήμερα δεν ερευνούν τις ρίζες τους και ως εκ τούτου τα όσα ακούω δε μου δίνουν ευχαρίστηση.

«Προσγειώνεστε» σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη στις 14 και 15 Δεκεμβρίου, αντίστοιχα, για δύο πολυαναμενόμενες συναυλίες. Σκοπεύετε να «ροκάρετε» το εγχώριο κοινό;

L.A.: Ναι! (Γέλιο). Ζήτω το ροκ εντ ρολ!

Ευχαριστώ θερμά την Maya Morel για την καθοριστική συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης και για την παραχώρηση της φωτογραφίας του συγκροτήματος που συνοδεύει το κείμενο.

Οι BaBa ZuLa εμφανίζονται ζωντανά στην Αθήνα την Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου (20:30, Arch Club) και στη Θεσσαλονίκη την Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου (20:30, Block 33). Τις συναυλίες ανοίγουν οι Anatolian Weapons.