Ντενίζ Τσελίλογλου: «Πιστεύω στο σινεμά ως έναν “τόπο” όπου μπορούμε να συναντηθούμε»

 

Ντενίζ Τσελίλογλου (Φωτογραφία: Γιάννης Κοντός)

Πρωταγωνιστής στα Ξερά χόρτα, το πιο πρόσφατο «masterclass» του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϋλάν στον διαλογικό και υπαρξιακό κινηματογράφο, ο Ντενίζ Τσελίλογλου επισκέφθηκε την Αθήνα στο πλαίσιο των 29^ων Νυχτών Πρεμιέρας.

Τον συναντήσαμε. Η ταινία προβάλλεται στις αίθουσες από τις 12 Οκτωβρίου.

Στα Ξερά χόρτα, το πιο πρόσφατο «masterclass» του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϋλάν στον διαλογικό  και υπαρξιακό κινηματογράφο, είσαι ο πρωταγωνιστής και αφηγητής.

Αισθάνθηκες κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ότι ήσουν -ή θα μπορούσες δυνητικά να είσαι- το μυθοπλαστικό alter ego του σκηνοθέτη;

Όχι, δεν αντιμετώπισα τον εαυτό μου από αυτή την οπτική γωνία.

Βάση για τη δουλειά μου πάνω στον χαρακτήρα του Σαμέτ υπήρξε η μελέτη των συνεντεύξεων -βιντεοσκοπημένων και έντυπων- που έχει δώσει ο σκηνοθέτης. Χρειαζόταν να μπω...

... Στο μυαλό του.

Στο μυαλό του, να αντιληφθώ τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο.

Σε κάποιες από αυτές τις συνεντεύξεις ανοίγεται. Ήθελα, λοιπόν, να μελετήσω τον κόσμο που κρύβει στο μυαλό του.

Τα κατάφερες;

Με αυτή την έννοια, μπορώ να πω πως υφίσταται μια πολύ δυνατή σχέση ανάμεσα στους ανδρικούς χαρακτήρες της ταινίας και τον ίδιο ως άνθρωπο.

Μπορεί, επομένως, να μην είμαι το alter -ή το οποιοδήποτε άλλο- ego του, αλλά σίγουρα δε βάζει στους χαρακτήρες κάτι που δε νιώθει ή για το οποίο δε γνωρίζει ο ίδιος.

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων εγώ ήμουν εκείνος που έχασα τα όρια ανάμεσα στον εαυτό μου και τον χαρακτήρα που υποδυόμουν. Ήταν ένας καλός «χορός».

Ντενίζ Τσελίλογλου

Υπήρξε αυτή η απώλεια των ορίων μια εμπειρία που σε έκανε να αισθανθείς πληρότητα;

Ω, ναι. Ήταν σαν να έκανα πολύ βαθιά παρέα με έναν φίλο για ένα χρονικό διάστημα λόγω των καταστάσεων. Αφήνει κάτι ο ένας στον άλλο.

Ένα «αποτύπωμα», ας πούμε.

Ακριβώς. Παρακολουθώντας το σινεμά του Τζεϋλάν δε βλέπεις μόνο τα κάδρα, αλλά και τι βρίσκεται πέρα και κάτω από αυτά.

Ήταν απαιτητική και δύσκολη η μεταξύ σας συνεργασία;

Ο Τζεϋλάν απαιτεί πολλά και πολύ συγκεκριμένα πράγματα από τον ηθοποιό, είναι πειθαρχημένος και μελετά τα πάντα. Αυτό θέλει κι από σένα.

Με αυτή την έννοια είναι άνθρωπος τον οποίο δύσκολα ευχαριστείς, αλλά έτσι πρέπει να συμβαίνει. Γι’ αυτό και τον μελέτησα επί τόσο χρονικό διάστημα πριν τα γυρίσματα.

Είχα τη πολυτέλεια του χρόνου και τη δυνατότητα να προετοιμαστώ επί επτά μήνες, κι αυτό δεν είναι συνηθισμένο.

Είσαι μεν έμπειρος ηθοποιός, όχι όμως σε πρωταγωνιστικό ρόλο σε φιλμ τέτοιας εμβέλειας. Το γεγονός αυτό σίγουρα θα επέτεινε τις απαιτήσεις.

Πρώτη φορά εισέρχομαι τόσο πολύ σ’ έναν χαρακτήρα σε τέτοιο βαθμό Είμαι παρών σε σχεδόν κάθε σκηνή, είτε σωματικά είτε μέσω της φωνής μου.

Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν, εξάλλου, σε μια απομακρυσμένη τοποθεσία κι αυτό μάς έκανε να νιώσουμε κομμάτι της, όχι κομμάτι ενός σκηνικού.

Όταν ολοκληρώνονταν και επιστρέφαμε στο ξενοδοχείο, επιστρέφαμε στην πραγματικότητα στο μέρος όπου και οι χαρακτήρες έμεναν.

Ντενίζ Τσελίλογλου (αριστερά), Μουσάμπ Εκιτζί (δεξιά)

Οπότε και πάλι τα όρια «θόλωναν», όπως προανέφερες.

Πάντως, ο Σαμέτ δεν είναι και τόσο συμπαθητικός χαρακτήρας: αντιθέτως, συχνά είναι -ή μοιάζει να είναι- πολύ υπεροπτικός, καλοπερασάκιας, και χειριστικός απέναντι σε ανήλικα και ενήλικα άτομα. Πώς δούλεψες με τις αντιφάσεις του;

Προσπάθησα να συνεχίσω επί σκηνής και μέσω του χαρακτήρα του αυτό που ο Τζεϋλάν είχε συνθέσει μέσα από το σενάριο. Δεν μπορείς να πεις με βεβαιότητα τι σκέφτεται ή τι επιθυμεί ο Σαμέτ.

Ήθελα, λοιπόν, να αποτυπώσω αυτή τη «γκρίζα ζώνη», να δημιουργήσω μια «χαραμάδα», από όπου θα εμφανιστεί ο εσώτερος εαυτός του τον οποίο προσπαθεί να κρύψει. Αυτό θέλω να δείξω στο κοινό.

Είναι, επομένως, ένας άνθρωπος με τον οποίο σε πραγματικές συνθήκες θα έκανες παρέα; Ή θα προσπαθούσες να του ασκήσεις επιρροή και να αλλάξεις κάποιες από τις στάσεις και τις απόψεις του;

Πολύ καλή ερώτηση.

Οι τρεις χαρακτήρες -ο Σαμέτ, η Νουράι (Μερβέ Ντιζντάρ) κι ο Κενάν (Μουσάμπ Εκιτζί)- παραμένουν, τελικά, μαζί, παρά τα όσα έχουν συμβεί. Με είχε απασχολήσει το γιατί.

Βρήκες κάποια απάντηση;

Ναι. Γιατί καθένας και καθεμιά αποδέχεται τον εαυτό του/της και τους άλλους. Το να διατηρείς επαφή με ανθρώπους με τους οποίους σχετιζόσουν στο πλαίσιο μιας τριγωνικής σχέσης απαιτεί... προσωπικότητα.

Για μένα, δείχνουν κατανόηση και δίνουν μια δεύτερη ευκαιρία στο μέλλον. Έχουν κάτι να ζήσουν ακόμα.

Ούτε κι ο Τζεϋλάν ανοίγεται τόσο πολύ και τόσο γρήγορα, άλλωστε.

Απόλαυσα τη σκηνή του δείπνου ανάμεσα στον Σαμέτ και την Νουράι. Την απόλαυσες κι εσύ;

Ναι! (Γέλιο). Μερικές φορές αισθανόμουν σαν να βρίσκομαι μέσα στο μυαλό της Νουράι κι άλλοτε στου Σαμέτ. Στην πραγματική ζωή, κι εγώ θέτω τα ίδια ερωτήματα με τον Σαμέτ.

Αυτή η σκηνή μού πρόσφερε πολλές προοπτικές. Έχοντας έρθει σε επαφή με αυτούς χαρακτήρες έχω κερδίσει μια πιο ξεκάθαρη ματιά στον εαυτό μου.

Κι η μεταξύ σας χημεία είναι εξαιρετική. Έτσι φαίνεται, τουλάχιστον.

Έτσι τη βλέπεις;

Ναι, παρά τη συγκρουσιακή σχέση Σαμέτ και Νουράι και τις διαφορετικές κοσμοθεωρίες τους.

Υιοθετώντας την τεχνική του Σάνφορντ Μάισνερ, η υποκριτική μου συνίσταται στο να παίζω αντιδρώντας σε αυτό που ο συνάδελφος ή η συνάδελφός μου μού προσφέρουν. Αυτό κάνει τη δουλειά μας πολύ εύκολη.

Και το σινεμά του Τζεϋλάν οφείλει πολλά εξίσου στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, συχνά παραπέμποντας στον Τσέχοφ ή τον Ναμπόκοφ. Εκτιμάς κι εσύ την αλληλεπίδραση λογοτεχνίας και σινεμά;

Ναι. Υπάρχει, εξάλλου, κι αυτή η διαμάχη με το κοινό όταν βλέπει αυτούς τους λογοτεχνίζοντες διαλόγους. Τους αντιμετωπίζουν ως μη πραγματικούς.

Αλλά η ταινία συνθέτει τη δική της πραγματικότητα, και σε αυτό το πλαίσιο είμαι εντάξει με τις συγκεκριμένες αναφορές.

Σύμφωνοι, δε μιλάμε με αυτόν τον τρόπο στον πραγματικό κόσμο, αλλά έτσι είναι η κινηματογραφική εμπειρία.

Όταν διαβάζω Ντοστογιέφσκι ή Ναμπόκοφ, υπάρχει σινεμά στο μυαλό μου - και πόσο τυχεροί είμαστε να το παρακολουθούμε μέσα από τα κάδρα του Τζεϋλάν!

Μερβέ Ντιζντάρ

Τα Ξερά χόρτα καταπιάνονται και με τα ζητήματα της εξουσίας και της πολιτικής, με τον δικό τους λεπτό τρόπο, και κυρίως σε επίπεδο μικροκλίμακας.

Μπορείς εύκολα να αντιπαραβάλλεις την εκδήλωση των σχέσεων εξουσίας σε μικρή και μεγάλη κλίμακα και να δεις την αντανάκλαση της «μεγάλης» πολιτικής στη «μικρή», στο πολιτικό περιβάλλον όπου οι τρεις χαρακτήρες ζουν.

Το πώς βλέπουν ο ένας τον άλλο, πώς συμπεριφέρονται ο ένας τον άλλο.

Και πώς ο Σαμέτ εκμεταλλεύεται ή και κακομεταχειρίζεται με διάφορους τρόπους άλλους ανθρώπους.

Αυτή η εξουσία... είναι προβληματική. Δεν έχει το κουράγιο να αναλάβει τις ευθύνες του. Ως προς αυτό τον επικρίνω περισσότερο. Μερικές φορές είναι πολύ καταστροφικός. Γιατί δε διαλέγει την εύκολο οδό του διαλόγου;

Βλέπεις πόση ένταση επικρατεί στη σκηνή του δείπνου μεταξύ και των δύο πλευρών.

Τουλάχιστον η Νουράι έχει κάποιες ανθρώπινες και πολιτικές ποιότητες που διευκολύνουν την ταύτιση μαζί της, ενώ ο Σαμέτ λειτουργεί πιο ατομικιστικά.

Η Νουράι είναι πιο ανοιχτή και άνετη. Ο Σαμέτ είναι χειριστικός και πάντα κρύβει κάτι.

Από την άλλη, είναι η Νουράι υπερβολικά απαιτητική σ’ αυτή τη σκηνή. Περιγράφει πώς είναι ο ιδανικός άνθρωπος, αλλά ο Σαμέτ δεν ταιριάζει σ’ αυτό το πλαίσιο.

Πόσο εύκολο είναι να εκφράζεσαι δημιουργικά στο πλαίσιο της σύγχρονης Τουρκίας χωρίς να κάνεις πολλές παραχωρήσεις και συμβιβασμούς;

Καλή ερώτηση, αλλά δεν ξέρω πώς να την απαντήσω, καθώς βιώνουμε δύσκολους καιρούς όσον αφορά στο να εκφραζόμαστε ελεύθερα.

Πιστεύω, ωστόσο, στο σινεμά ως έναν «τόπο» όπου μπορούμε να συναντηθούμε και να μοιραστούμε ιστορίες.

Η συνέντευξη με τον Ντενίζ Τσελίλογλου πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 29^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας-Νύχτες Πρεμιέρας, όπου η ταινία έκανε την πανελλήνια «πρώτη» της.

Ευχαριστώ θερμά την Ευάννα Βενάρδου (Weird Wave) για την πολύτιμη συμβολή της στον προγραμματισμό της συνάντησης.

Η ταινία του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϋλάν Ξερά χόρτα με την Ντενίζ Τσελίλογλου και την Μερβέ Ντιζντάρ σε πρωταγωνιστικούς ρόλους προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 12 Οκτωβρίου σε διανομή της Weird Wave.