Hala Alyan: «Η “χώρα” μου είναι σίγουρα ένας τόπος κατακερματισμού»

 

Hala Alyan (Φωτογραφία: Elena Mudd)

Ποιήτρια, συγγραφέας, κλινική ψυχολόγος και -περιστασιακά- ηθοποιός σε ταινίες μικρού μήκους, η Αμερικανο-Παλαιστίνια Hala Alyan μάς αποκαλύπτεται μέσα από ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στο καινούριο τεύχος του περιοδικού Τεφλόν.

Μια συνομιλία μαζί της.

Ποιήτρια, συγγραφέας, κλινική ψυχολόγος και -περιστασιακά- ηθοποιός σε ταινίες μικρού μήκους, είσαι ένας πολυδιάστατος άνθρωπος.

Σε ποιον βαθμό και με ποιους τρόπους αλληλοσυμπληρώνονται οι ιδιότητες αυτές ώστε να παράγουν το ποικιλόμορφο λογοτεχνικό έργο σου;

Αυτοί οι διαφορετικοί ρόλοι διασταυρώνονται με διαφορετικούς τρόπους και συμπληρώνουν τη δημιουργική μου διαδικασία.

Για παράδειγμα, το υπόβαθρό μου στην ψυχολογία μού επιτρέπει να εντρυφώ στα «έγκατα» των ανθρώπινων συναισθημάτων, να εμβαθύνω σε πολύπλοκα θέματα και να προσεγγίζω την αφήγηση με ενσυναίσθηση και κατανόηση.

Αντίθετα, οι εμπειρίες μου ως ποιήτριας και συγγραφέως εμπλουτίζουν τη δουλειά μου ως ψυχολόγου.

Με βοηθούν, παράλληλα, με να συνδεθώ με άλλους σε βαθύτερο επίπεδο, να κατανοήσω τις αφηγήσεις τους και να θέτω καλύτερες ερωτήσεις για τη ζωή και τις εμπειρίες τους.

Αυτό ελπίζω, τουλάχιστον!

Και κάτω από ποιες συνθήκες εισήλθε η ποίηση στο προσωπικό σου «σύμπαν», τόσο ως αναγνώστρια όσο και ως ποιήτρια;

Μέσω της ανάγνωσης! Ήμουν -όπως πολλοί συγγραφείς- αδηφάγα αναγνώστρια από μικρή ηλικία και έπεσα πάνω στην ποίηση στην πρώτη ή στη δευτέρα γυμνασίου- την αγάπησα, ιδιαίτερα την εξομολογητική ποίηση.

Ως κλινική ψυχολόγος, ειδικεύεσαι στο τραύμα, τον εθισμό και τη διαπολιτισμική συμπεριφορά.

Είναι το τραύμα, στις διάφορες πτυχές και εκδηλώσεις του, ένα ζήτημα και μια εμπειρία που σε βασανίζει κυρίως λόγω των αραβικών/παλαιστινιακών καταβολών σου;

Σίγουρα το υπόβαθρό μου επηρεάζει την κατανόησή μου για το τραύμα σε συγκεκριμένα πλαίσια, αλλά με ενδιαφέρει επίσης η αντιμετώπισή του σε πολιτισμικά υπόβαθρα και περιβάλλοντα.

Πρόκειται για μια περίπλοκη και πολύπλευρη συνθήκη και παθιάζομαι με το να συνεχίσω να εκπαιδεύω τον εαυτό μου πάνω σε καλύτερους τρόπους αντιμετώπισής της, ενώ παλεύω να είμαι πολιτισμικά ικανή.

Τούτου λεχθέντος, γεννήθηκες στο Ιλινόις των ΗΠΑ, μεγάλωσες στο Κουβέιτ, την Οκλαχόμα, το Τέξας, το Μέιν και τον Λίβανο και επί του παρόντος διαμένεις στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.

Έχεις ζήσει ποτέ στην Παλαιστίνη, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα; Και, αν όχι, τρέφει και αναπαράγει αυτό το γεγονός μια αίσθηση εκτοπισμού που μπορεί να βιώνεις;

Την έχω επισκεφτεί μόνο!

Πώς ένιωσες, λοιπόν, κατά την επίσκεψή σου εκεί; Συνδέθηκες άμεσα με -τουλάχιστον- ορισμένες διαστάσεις της αραβικής/παλαιστινιακής καταγωγής σου ή βίωσες και μια πολιτιστική/διανοητική αποστασιοποίηση;

Υπήρξε μια πραγματικά δυνατή εμπειρία. Σίγουρα αισθάνθηκα συνδεδεμένη με πολλούς τρόπους, αλλά ταυτόχρονα ένιωσα και ένα είδος πένθους.

Μου άνοιξε, εξάλλου, τα μάτια όσον αφορά στην έκταση των προνομίων που έχω ως κάποια η οποία διαθέτει αμερικανικό διαβατήριο.

«Νομίζω κάποιες φορές είναι καλύτερο να λες την ουσία […] αντί μια ζωή να στρέφεσαι στην ποίηση σα να ’ταν λόγχη», γράφεις στους Διδύμους.

Αισθάνεσαι ότι η ποίηση μπορεί -κατά καιρούς- να λειτουργήσει ως υποκατάστατο της «πραγματικής» διαπροσωπικής επικοινωνίας;

Μερικές φορές! Σίγουρα πιστεύω πως υπάρχει χρόνος και τόπος για τον καθένα και την καθεμία, και σίγουρα τρόποι να γίνουν και τα δύο ταυτόχρονα.

Αλλά σίγουρα πιστεύω ότι υπάρχουν ορισμένες εμπειρίες στο πλαίσιο των οποίων προεπιλέγω την ποιητική γλώσσα, και μερικές φορές αυτό μπορεί να είναι ένα είδος άμυνας.

Στον σαν μανιφέστο ποιητικό στοχασμό στην έννοια της «πατρίδας», Κάθε που μου λένε να δηλώσω πίστη, εγώ λέω, εξομολογείσαι: «Η πατρίδα μου είναι φάντασμα// […] η πατρίδα μου είναι ένα άνοιγμα // θέλω να πω σκάσιμο // θέλω να πω σκάσιμο όχι όπως σκάει το μπουμπούκι// αλλά σκάσιμο σαν έκρηξη».

Βρίσκεται η χώρα σου με φυσικό τρόπο κάπου στον χώρο και τον χρόνο ή είναι κυρίως μια κατάσταση ύπαρξης, μια κατακερματισμένη συλλογή από αναμνήσεις, συναισθήματα, μυρωδιές και ήχους;

Νομίζω πως η «χώρα» μου είναι σίγουρα ένας τόπος συλλαβισμού και κατακερματισμού. Η έννοια της «χώρας» στα γραπτά μου δεν περιορίζεται σε μια φυσική θέση στον χώρο και τον χρόνο.

Είναι μια κατάσταση ύπαρξης, κάτι που υπάρχει μέσα μου και είναι μια πηγή συνεχούς απολογισμού.

«Θέλω να πω μαθαίνω αγγλικά// θέλω να πω ξεχνώ τ’ αραβικά», υπογραμμίζεις στο προαναφερθέν ποίημα.

Χρησιμοποιείς τα αραβικά στην καθημερινότητά σου; Θα έγραφες ποτέ σε αυτή τη γλώσσα; Αν ναι, θα ήταν τότε η αφήγησή σου διαφορετική;

Μιλάω αραβικά σε καθημερινή βάση, αλλά μιλάω άπταιστα μόνο στην προφορική/καθομιλούμενη εκδοχή της γλώσσας.

Οι δεξιότητές μου στην ανάγνωση/γραφή είναι πιθανώς επιπέδου νηπιαγωγείου, οπότε δυστυχώς δε θα μπορούσα να γράψω στα αραβικά.

Ως ποιήτρια, γενικά, και αραβικής/παλαιστινιακής καταγωγής ειδικότερα, διατηρείς έμμεσα ή ρητά μια -πολιτική- στάση μέσα από το έργο σου.

Αποκαλύπτεις επίσης τις απόψεις σου δημόσια; Αμφισβητούν τον κυρίαρχο φιλο-ισραηλινό βορειοαμερικανικό λόγο όσον αφορά το Παλαιστινιακό ζήτημα και τον αραβικό κόσμο γενικότερα; Σε αντιμετωπίζουν με σεβασμό;

Οποιοδήποτε γραπτό σχετικά με την Παλαιστίνη θεωρείται συχνά ότι είναι «πολιτικό» σε ορισμένα περιβάλλοντα.

Προσωπικά, πιστεύω πως η τέχνη έχει τη δύναμη να αμφισβητεί κυρίαρχους λόγους και να φωτίζει διαφορετικές οπτικές γωνίες.

Γράφω και μιλώ για τις απόψεις μου σε διάφορους χώρους και ναι, ως επί το πλείστον έχουν αντιμετωπιστεί με σεβασμό.

Κατά την πρόσφατη παρουσίαση στην Αθήνα του νέου τεύχους του περιοδικού Tεφλόν, που φιλοξενεί εκτενές αφιέρωμα στο έργο σου, προβλήθηκε ένα εντυπωσιακό βίντεο το οποίο σε δείχνει να διαβάζεις την ποίησή σου.

Είναι η ανάγνωση ποίησης μια ζωτική προσωπική ανάγκη;

Είναι μια απολύτως ζωτική ανάγκη, αλλά είναι και μια από τις μεγαλύτερες πηγές κοινότητας που έχω γνωρίσει ποτέ.

Μου επέτρεψε να συνδεθώ με άλλους, να αποκαλύψω κοινό έδαφος, να αναλογιστώ διάφορες ανθρώπινες συνθήκες, να συνδημιουργήσω πραγματικότητες.

Έχει επίσης μια συλλογική και, ως εκ τούτου, ενδυναμωτική διάσταση;

Πιστεύω ότι η αφήγηση είναι μια από τις πιο ενδυναμωτικές μορφές σύνδεσης που έχουμε σ’ αυτόν τον κόσμο.

Περισσότερες πληροφορίες για την Hala Alyan μπορείτε να αναζητήσετε στον προσωπικό ιστότοπό της. Την ευχαριστώ για την παραχώρηση της φωτογραφίας της.

Στο νέο τεύχος (#29) του πάντα εκλεκτικού περιοδικού Τεφλόν δημοσιεύεται εκτενές αφιέρωμα στην ποίηση της Hala Alyan.

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει 16 μεταφρασμένα ποιήματά της. Κείμενo: Kyoko Kishida, Μετάφραση: Jazra Khaleed, Kyoko Kishida.