Ντομένικο Σταρνόνε: «Το γράψιμο πρέπει να μοιάζει με την ευτυχία τού να νιώθεις ζωντανός»

 

Ντομένικο Σταρνόνε (Φωτογραφία: Alamy)

Γραμμένο με τρόπο καλειδοσκοπικό και πυκνό, το μυθιστόρημα του Ντομένικο Σταρνόνε, εκ των κορυφαίων Ιταλών συγγραφέων, Τα κορδόνια είναι ένα διεισδυτικό χρονικό της κατάρρευσης μιας οικογένειας.

Συζητώντας με τον συγγραφέα με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά και της εξόδου της ομώνυμης ταινίας στα θερινά σινεμά.

Γιος μιας ράφτρας και ενός εργάτη στους σιδηρόδρομους, υπήρξατε καθηγητής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τώρα διαπρέπετε ως μυθιστοριογράφος, σεναριογράφος και συγγραφέας.

Γιατί αργήσατε τόσο πολύ να καταπιαστείτε με τη συγγραφή μυθοπλασίας;

Το πρώτο μου βιβλίο το εξέδωσα στα σαράντα τέσσερα. Ως αγόρι, μου φαινόταν ότι δεν είχα ταλέντο. Τα πράγματα που έγραφα έμοιαζαν πάντα πολύ κατώτερα από τα βιβλία που διάβαζα.

Προφανώς είχα δυσανάλογες λογοτεχνικές φιλοδοξίες. Σιγά σιγά έμαθα να γράφω κυρίως για την ευχαρίστηση να το κάνω.

Aντλείτε, λοιπόν, κυρίως ευχαρίστηση από τη συγγραφική διαδικασία;

Ναι, ακόμα κι όταν με εξουθενώνει ή με αγχώνει. Το γράψιμο θα πρέπει τουλάχιστον κάπως να μοιάζει με την ευτυχία τού να νιώθεις ζωντανός. Εάν όχι, γιατί να αφιερώσεις τόσο πολύ χρόνο σε αυτό;

Το μυθιστόρημά σας Τα κορδόνια είναι ένα διεισδυτικό χρονικό της σταδιακής κατάρρευσης μιας οικογένειας. Γραμμένο με ρέοντα, καλειδοσκοπικό και πυκνό τρόπο, εξιστορείται υπό το πρίσμα καθενός από τους πρωταγωνιστές του:

Της συζύγου Βάντα, του συζύγου Άλντο και των ενήλικων παιδιών τους, της Άννα και του Σάντρο. Γιατί, ως επί το πλείστον, χρησιμοποιείτε τη δομή των παράλληλων μονολόγων;

Περισσότερο από μονολόγους, είχα στο μυαλό μου αυτόνομες ιστορίες, λες και κάθε χαρακτήρας είχε πια κλειστεί, με τους πόνους και τις μνησικακίες του, μέσα σε ένα βιβλίο που είχε παραγάγει ο ίδιος.

Ο αναγνώστης μπορεί να δημιουργήσει μια σύνδεση μεταξύ μιας ιστορίας και μιας άλλης. Η Βάντα, ο Άλντο, τα παιδιά, όχι πια.

Κορδόνια, δεσμοί, δεσμά: υπάρχει μια ελκυστική αμφισημία στην κυριολεκτική και μεταφορική χρήση αυτών των όρων στο μυθιστόρημα.

Η συνολική εντύπωσή μου, ωστόσο, είναι πως η οπτική σας στις οικογενειακές σχέσεις είναι θεμελιωδώς ζοφερή. Κάνω λάθος;  

Όχι ζοφερή, ρεαλιστική. Η οικογένεια είναι το «ίζημα» όλων των προβλημάτων που η ανθρωπότητα δεν μπορεί να λύσει. Αν κοιτάξεις προσεκτικά την καθημερινότητα μιας οικογένειας -ακόμη και της πιο τυχερής-, βλέπεις τον κόσμο.

«Το να νοσταλγεί κανείς το παρελθόν είναι ανόητο, όπως ανόητο είναι και το να κυνηγάει συνέχεια ένα καινούριο ξεκίνημα», ισχυρίζεται η Βάντα.

Σε τι συνίσταται η ψυχική ισορροπία, τότε; Στην αποδοχή των αντιφάσεων και των περιορισμών του/της καθενός/καθεμιάς;

Όχι. Αυτή είναι η γνώμη της Βάντα. Προτιμώ τους ανθρώπους που μαθαίνουν από τα λάθη τους και προσπαθούν να ξεκινήσουν από την αρχή.

Όχι τυχαία, τα Κορδόνια εκτυλίσσονται τόσο στη Νάπολη, τη γενέτειρά σας, όσο και στη Ρώμη, τον τόπο κατοικίας σας. Καμία από τις δύο πόλεις δε διεκδικεί, πάντως, περισσότερο χώρο στο βιβλίο από τους ανθρώπινους χαρακτήρες. Γιατί;

Aφηγούμαι τις πόλεις όπως αντηχούν στους χαρακτήρες. Τείνω, στο μέτρο του δυνατού, να αποφεύγω τις τουριστικές αποχρώσεις ή τις αποχρώσεις του google map.

Νιώθετε ότι η σύγχρονη ιταλική λογοτεχνία γενικά αντικατοπτρίζει τις ανησυχίες, τα άγχη και τις ανάγκες της κοινωνίας, προσπαθεί να συμβαδίσει μ’ αυτές ή όντως προπορεύεται;

Αντιλαμβάνεστε τον εαυτό σας ως κομμάτι μιας «τάσης» ή είστε μόνος σας;

Κάθε βιβλίο, ιταλικό ή μη, ξεκινά από την εμπειρία του συγγραφέα. Μερικές φορές, από τη μικρή ατομική εμπειρία προκύπτει ένας πολύπλοκος κόσμος, γεμάτος νοήματα. Τις περισσότερες φορές καταθέτουμε μια ειλικρινή μαρτυρία.

Όλοι όμως, καλοί και λιγότερο καλοί, τυχεροί και λιγότερο τυχεροί, ας πάμε να συνθέσουμε με τα έργα μας το παζλ, το σχήμα, την εικόνα που αποκαλούμε «η εποχή μας». Αυτό είναι όλο. Ελάχιστα πιστεύω στους προφήτες.

Ένας συγγραφέας αφηγείται τις ιστορίες που ξέρει, εγώ αποκλείω να βλέπει το μέλλον. Βλέπει το παρόν καθώς αυτό περνάει κάπως λιγότερο πρόχειρα από άλλα, και του δίνει μια λεκτική μορφή.

Τόσο εσείς -και κυρίως η σύζυγός σας, Anita Raja, συγγραφέας και μεταφράστρια η ίδια- έχετε συσχετιστεί με την μυστηριώδη συγγραφέα που φέρει το ψευδώνυμο «Έλενα Φεράντε».

Βρίσκετε τη δημοσιότητα που οι ισχυρισμοί αυτή έχουν παράγει διασκεδαστική;

Όχι!

Το μυθιστόρημα Τα κορδόνια, διασκευασμένο για τη μεγάλη οθόνη από τον Ντανιέλε Λουκέτι, κυκλοφορεί στα ελληνικά σινεμά από τις 19 Μαΐου. Ως σεναριογράφος ο ίδιος, είχατε αποφασιστικό λόγο πάνω στο σενάριο;

Θα περιγράφατε τη συνεργασία με τον σκηνοθέτη ως πρόκληση;

Με τίποτα. Όταν ένας σκηνοθέτης αποφασίζει να κάνει μια ταινία βασισμένη σε ένα βιβλίο, ξέρει ότι θα πρέπει να «μπολιάσει» την ευαισθησία του με αυτή ενός άλλου συγγραφέα.

Γενικά, είναι πολύ ριψοκίνδυνο να πετάξεις τα πάντα στο όνομα της αφήγησης με εικόνες: τη διαφορετικότητά της, την αυτονομία της.

Είναι καλύτερο να χρησιμοποιήσεις ταλέντο και φαντασία για να αντλήσεις από κάθε πρόταση, από κάθε λέξη, όλα όσα χρειάζεσαι για να αποκτήσεεις τη δική σου πολύ προσωπική ταινία. Ο Λουκέτι έκανε εξαιρετική δουλειά.

Ευχαριστώ θερμά την Valeria Zito (Giulio Einaudi editore) για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Το μυθιστόρημα του Ντομένικο Σταρνόνε Τα κορδόνια κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση του Σταύρου Παπασταύρου.

Η ομώνυμη ταινία, σε σκηνοθεσία Ντανιέλε Λουκέτι και βασισμένη στο βιβλίο, προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 19 Μαΐου σε διανομή της Weird Wave.