Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ: «Δε θεωρώ τον εαυτό μου αυθεντία, είμαι ακόμη μαθητής»

Αν η φωνή του καθενός αντανακλά την ψυχοσύνθεσή του, τότε η φωνή του Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ, του πολυτάλαντου Τουρκο-Αιγύπτιου μουσικού και συνθέτη, φανερώνει έναν άνθρωπο ισορροπημένο, σεμνό κι ειρηνεμένο με τον εαυτό του. Παλιός γνώριμος στο ελλαδικό μουσικόφιλο κοινό, ο 63χρονος Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ επιστρέφει στην Αθήνα και το Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη» τη Δευτέρα 30 Ιουνίου για μια μοναδική συναυλία, συνοδευόμενος από ένα εκλεκτό «επιτελείο» Ελλήνων φίλων του. Με αφορμή την επικείμενη συναυλία, κουβεντιάζουμε μαζί του.

Θεωρείστε αυθεντία στη χρήση μιας σειράς οργάνων. Σε ποιο βαθμό καλλιέργησε το οικογενειακό σας περιβάλλον το πολύπλευρο ταλέντο σας; Είχατε κι άλλους δασκάλους που χρήζουν ιδιαίτερης αναφοράς;

Πρώτα απ’ όλα, δε θεωρώ τον εαυτό μου αυθεντία. Είμαι ακόμη μαθητής.

Είστε σεμνός άνθρωπος, προφανώς.

Είναι θέμα στάσης. Όταν λες «είμαι», «τελείωσα», δεν είναι καλό. Είναι σαν το φρούτο που πέφτει από το δέντρο. Τα δύο μεγαλύτερα αδέρφια μου καλλιέργησαν το ταλέντο μου. Σε ηλικία 11 χρονών πήγα σε έναν μακρινό συγγενή που είχε ένα κατάστημα δίσκων, ο οποίος με κάλεσε, γιατί έπαιζα φλάουτο. «Άκουσα ότι παίζεις καβάλι (σημ.: πνευστό μουσικό όργανο που απαντάται κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, τη Βουλγαρία κι άλλες βαλκανικές χώρες), γιατί δεν έρχεσαι εδώ, να μείνεις και να ανοίγεις το μαγαζί;», με ρώτησε, γιατί είχε μια πρωινή δουλειά. «Μετά το σχολείο μπορώ να σε διδάσκω και μπορείς να μπεις στο συγκρότημά μου». Έδινε συναυλίες. Έμαθα πολλά, ήταν ο πρώτος μου δάσκαλος. Είχα δύο ακόμη δασκάλους. Ο πιο σπουδαίος ήταν ο ντράμερ Burhan Baba, ο Θεός να τον ευλογεί. Πέθανε πριν από δώδεκα χρόνια. Τον συνάντησα για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη, όταν ήμουν 17 χρονών. Μου δίδαξε τόσα, ουσιαστικά με έκανε ντράμερ. Γιατί μου είπε πως, όποιο όργανο κι αν παίζουμε, ως μουσικοί είμαστε όλοι ντράμερ. Όλοι παίζουμε ρυθμούς. Έτσι μου έδωσε τα ξυλάκια για τα ντραμς κι έπειτα μελέτησα 3 βιβλία του Gene Krupa και του Jim Chapin κι εξελίχτηκα σε ντράμερ.

Πότε γνωρίσατε το σουφισμό και σε ποιο βαθμό το γεγονός αυτό αποτέλεσε σημείο τομής στη ζωή σας και στη μουσική σας διαδρομή;

Πάντοτε ήμουν πνευματικός άνθρωπος κι ακολουθούσα τον πατέρα μου που ήταν θρησκευόμενος άνθρωπος, ο Θεός να τον ευλογεί. Με πήγε στο σχολείο και μελέτησα τη θρησκεία μέχρι τα 16 μου. Έπειτα, όταν μετακόμισα στην Κωνσταντινούπολη, εγκατέλειψα το σχολείο, αλλά ποτέ δεν εγκατέλειψα τη μελέτη. Είμαι πάντοτε «πεινασμένος» για γνώση. Όντας θρησκευόμενος άνθρωπος, την περίοδο που ήμουν στην Κωνσταντινούπολη συνάντησα τους Μεβλεβί Δερβίσηδες. Γνώρισα, λοιπόν, τον Aka Gunduz Kutbay, έναν σπουδαίο δεξιοτέχνη του νέι, ο οποίος με έφερε σε επαφή με τη φιλοσοφία των Σούφι και μου δίδαξε την προσέγγισή τους στην αναπνοή. Μοιράστηκε μαζί μου το μυστικό του φυσήματος, το οποίο συνίσταται στο να χρησιμοποιούμε την αναπνοή μέχρι τέλους. Ο σουφισμός, αν και άνθισε εντός του Ισλάμ, είναι «ριζωμένος» σε κάθε θρησκεία, γιατί σημαίνει δύο πράγματα για μένα. Το ένα, είναι η πίστη στο Θεό κι ο θαυμασμός της ομορφιάς και της δύναμής του. Το δεύτερο, το να αγαπάς όλα τα δημιουργήματά του, εξαιτίας ακριβώς του δημιουργού. Ο Σούφι, λοιπόν, δε βλέπει κάτι άσχημο ή λανθασμένο στον εξωτερικό κόσμο, όλα είναι εκδηλώσεις του Θεού. Πρέπει, επομένως, να αναπτύξουμε τον περιορισμένο εαυτό μας. Αυτή η στάση με βοήθησε να εκτιμήσω τη ζωή και τον εξωτερικό κόσμο και να εναρμονίζομαι με τον εαυτό μου και, προκειμένου να εξελιχτώ, να τον προκαλώ. Δεν υπάρχει κάποιος ανταγωνιστής έξω από μας, ανταγωνιζόμαστε τον εσωτερικό, τον κατώτερο εαυτό μας.

Η μουσική σας είναι, πραγματικά, ιδιαιτέρως εκλεκτικιστική, ενσωματώνοντας διαφορετικά στοιχεία. Πώς καταφέρνετε να «παντρεύετε» τις μουσικές σας επιρροές τόσο επιτυχημένα;

Υπήρξα πολύ τυχερός. Αυτό προέκυψε από μόνο του, όταν συνάντησα τον Brian Keane και συνεργαστήκαμε για πρώτη φορά στο soundtrack της ταινίας για τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή. Πάντοτε περιγράφω τις δουλειές μου ως εδραζόμενες σε 4 γωνίες: οι 3 γωνίες αναφέρονται σε τριών ειδών αγάπη, την αγάπη για το θείο, τη ρομαντική και την αγάπη για τη ζωή, την οποία αναπαριστούν οι παραδοσιακοί στίχοι. Η τέταρτη γωνία είναι η φαντασία  Σε κάθε καινούρια μου δουλειά υπάρχει αυτή η φόρμα. Δόξα τω Θεώ, είμαι ευλογημένος που συνεργάζομαι με έναν μουσικό όπως ο Brian Keane.

Κι όσοι εκτιμούν τη μουσική σας αισθάνονται, με ένα τρόπο, ευλογημένοι.

Ευχαριστώ, το εκτιμώ αυτό. Αν μπεις στο site μου, θα δεις ότι πολλοί άνθρωποι γράφουν τόσο όμορφα σχόλια κι αυτό μου φέρνει δάκρυα στα μάτια. Η μουσική φέρνει κοντά τις καρδιές και τις ψυχές των ανθρώπων, είναι η γλώσσα της ψυχής.

Ζούμε στην εποχή της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης. Πόσο εύκολο είναι για την παραδοσιακή μουσική, γενικότερα, να παραμείνει αυθεντική και ζωτική, χωρίς να καταντήσει άλλη μια ρηχή μόδα ή μια συντηρητική, ακόμη και «αποστειρωμένη», καλλιτεχνική φόρμα;

Αυτός ο κίνδυνος είναι ορατός για τους πολιτισμούς στο σύνολό τους. Αν δεν έχεις ισχυρές βάσεις, χαραμίζεις το χρόνο σου. Όλη αυτή η τεράστια γνώση μπορεί να «θολώσει» το μυαλό σου. Όταν, όμως, έχεις γερές βάσεις, δεν πρέπει να φοβάσαι να εξερευνάς άλλους πολιτισμούς και τις αξίες τους. Είναι, άλλωστε, στη φύση του ανθρώπου κάτι τέτοιο. Ποτέ δε μου δε φοβήθηκα να εξερευνήσω άγνωστες περιοχές. Χρειάζεται, ωστόσο, προσοχή. Είναι μια λεπτή κατάσταση. Να μην ξεχάσουμε τις ρίζες μας, αλλά να εμπλουτίσουμε τη γνώση μας, χωρίς όμως να χάσουμε τον πραγματικό μας χαρακτήρα, γιατί πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός. Στη μουσική υπάρχει ένας όρος, να βρεις την εσωτερική σου φωνή. Καθένας, λοιπόν, έχει μια εσωτερική φωνή και πρέπει να προσπαθήσει να τη βγάλει στην επιφάνεια.

Ποια είναι η σχέση σας με την τεχνολογία, γενικότερα, και το ίντερνετ, ειδικότερα; Αποτελούν εργαλεία προώθησης της μουσικής σας;

Η τεχνολογία είναι το πιο σημαντικό επικοινωνιακό εργαλείο του καιρού μας. Στο παρελθόν συνηθίζαμε να γράφουμε και να πηγαίνουμε τα γράμματά στο ταχυδρομείο. Τώρα μπορούμε να στείλουμε τα μηνύματά μας μέσα σε δευτερόλεπτα. Το καθετί, όμως, έχει διττό χαρακτήρα. Εναπόκειται στον χρήστη, αν θα το χρησιμοποιήσει σωστά ή λανθασμένα. Το ίδιο ισχύει και με το μαχαίρι. Μπορείς να σκοτώσεις με αυτό, αλλά και να ξεφλουδίσεις ένα μήλο.

Ζείτε στις Η.Π.Α. επί δεκαετίες. Αισθάνεστε «στο σπίτι σας» εκεί;

Πριν από πολλά χρόνια, κάποιος από την Ελλάδα με είχε ρωτήσει πώς αισθάνομαι που ζω στην Αμερική. Πάντοτε ένιωθα ότι ζούσα στο σώμα μου. Ζω στην πόλη του σώματός μου, είμαι ένας μουσαφίρης στην πόλη του σώματός μου. Κάποτε, μάλιστα, έγραψα ένα τραγούδι με αυτό τον τίτλο. Όταν βιώνω την ειρήνη μέσα μου, όπου κι αν πάω αισθάνομαι πως είναι το ίδιο. Κοιτάζω τα πόδια μου κι αναρωτιέμαι: περπατάω ή βηματίζω στο ίδιο σημείο κι όλα με διαπερνούν; Είναι όπως με τον καιρό. Μπορεί έξω να έχει βαρυχειμωνιά, αλλά μέσα μου έχει πάντα λιακάδα. Δε με ενοχλεί τίποτε εξωτερικό. Είμαι πάντοτε ευτυχισμένος, προσπαθώ να είμαι μια «Κιβωτός του Νώε». Όταν είσαι σε επαφή με τον εσωτερικό σου εαυτό- γιατί έξω πάντοτε επικρατεί χάος, καταιγίδες, κεραυνοί- τότε αισθάνεσαι ασφαλής, τίποτε δε σε βλάπτει. Μπορείς να παρακολουθήσεις, να ακούσεις, να μάθεις από όλα όσα συμβαίνουν γύρω σου.

Μιλώντας για χάος, πώς βιώσατε και πώς αξιολογείτε το κύμα διαδηλώσεων που συντάραξαν τα τελευταία χρόνια πολλές αραβικές/ μουσουλμανικές χώρες, ανάμεσα στις οποίες η Τουρκία κι η Αίγυπτος;

Είναι πολύ λυπηρό να βλέπεις όλες αυτές τις συγκρούσεις, ανθρώπους να σκοτώνονται. Η καρδιά σου τρεμουλιάζει. Αλλά επί 3 χιλιάδες χρόνια η περιοχή της Μέσης Ανατολής, λόγω της στρατηγικής της θέσης, είναι πάντοτε σε αναβρασμό. Υπάρχουν δυνάμεις στο εξωτερικό που χειραγωγούν τους ανθρώπους. Αυτή είναι η ζωή. Είναι μια «Θεία Κωμωδία». Ακόμη κι αν η κατάσταση φαίνεται κακή, αυτή σκοτεινιά δημιουργεί δυνατότητες για κάτι φωτεινό. Ελπίζω να μάθουμε να λύνουμε τα προβλήματά μας χωρίς να σκοτώνουμε ο ένας τον άλλο.

Από τη Μέση Ανατολή, στην Ελλάδα, όπου έχετε κατ’ επανάληψη δώσει συναυλίες ανά τα χρόνια. Πόσο εξοικειωμένος είστε τόσο με την πολιτικο-κοινωνική, όσο και με τη μουσική της πραγματικότητα;

Από τότε που η Ελλάδα μπήκε στην Ε.Ε., ξέρω ότι, μαζί με την Ισπανία και την Πορτογαλία, έχει υποφέρει περισσότερο. Είναι μέρος της ζωής, συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Έπειτα προέκυψε η κρίση, η οποία δεν αφορά τις βασικές μας ανάγκες, αλλά την ανάγκη για πολυτέλεια. Παντού στον κόσμο άνθρωποι ζουν πολυτελώς, έχοντας περισσότερα απ’ όσα χρειάζονται για να επιβιώσουν. Νομίζω, λοιπόν, πως αυτή κατάσταση είναι ένα κάλεσμα αφύπνισης σε όποιον υποφέρει να ζει μετριοπαθέστερα και να αναδιαμορφώσει τη στάση του απέναντι στην οικονομική κατάσταση και τον συνάνθρωπό του. Είμαι, όμως, σίγουρος ότι θα περάσει, γιατί είστε μια ισχυρή χώρα με σπουδαία ιστορία, ήδη από τις απαρχές της ιστορίας.

Όσο για τη μουσική, πάντοτε εκτιμούσα την ελληνική μουσική. Νιώθω πως αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Όταν έφτιαχνα το συγκρότημά μου, είπα στον μάνατζέρ μου ότι ο περκασιονίστας μου θα έπρεπε να είναι Έλληνας, γιατί γνωρίζει την ελληνική και την τουρκική μουσική. Δοκίμασα κι εδώ. Υπάρχουν σπουδαίοι μουσικοί, βιρτουόζοι και με αίσθηση του ρυθμού, αλλά στατικοί και χωρίς συναίσθημα. Όταν λοιπόν συνάντησα τον Γιάννη Δημητριάδη, μιλήσαμε και μου περιέγραψε το υπόβαθρό του, είπα στον μάνατζερ πως θέλω αυτόν, δε θέλω να δω τους άλλους. Ο Γιάννης είναι ένας τυπικός Έλληνας, αθυρόστομος, ευθύς. Τον αγάπησα.

Υποθέτω ότι δεν έχετε πολύ ελεύθερο χρόνο. Όταν, όμως, έχετε, πώς τον περνάτε συνήθως; Ακούτε μουσική, ή προτιμάτε να «αποτοξινώνεστε» από αυτήν;

Αγαπώ το διάβασμα, πάντοτε έχω ένα βιβλίο μαζί μου. Για να χαλαρώσω, ασκούμαι κάνοντας γιόγκα και τάι-τσι και βρίσκομαι στη φύση.

Μια τελευταία ερώτηση. Τι σημαίνει η μουσική για σας;

Η μουσική είναι η ζωή. Η μουσική είναι η τέχνη και η επιστήμη των δονήσεων. Πρώτα είναι η τέχνη των δονήσεων, γιατί είναι συναίσθημα, αλλά έπειτα συνειδητοποιούμε ότι είναι μια επιστήμη, γιατί καθετί δονείται στο σύμπαν κι όταν δονείται έχει ένα ρυθμό κι ένα ήχο. Όσο γερνάω, ακούω τη σιωπή και το βουητό γύρω μου που γίνεται όλο και πιο δυνατό κι έπειτα παίζω το νέι μου με ηχητικό «φόντο» αυτό το βουητό. Και τα συνθεσάιζερ που χρησιμοποιώ το αναπαράγουν.

Ο Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ κι οι Έλληνες φίλοι του (Γιάννης Παπαϊωάννου ούτι, μπουζούκι, Γιάννης Δημητριάδης πλήκτρα, Βαγγέλης Καρίπης κρουστά, Κώστας Μερετάκης κρουστά και Μιχάλης Νικολούδης κιθάρα) δίνουν μια μοναδική συναυλία στο Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη» στο Βύρωνα τη Δευτέρα 30 Ιουνίου, στις 9:30 το βράδυ.

Περισσότερες πληροφορίες: http://www.festivalvraxon.gr/show.php?id=15 .

Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τις Τερέζα Κερασίδη και Μαίρη Μπρατάκου για την πολύτιμη συμβολή τους στην πραγματοποίηση της συνέντευξης. 

Η φωτογραφία του Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ που συνοδεύει την ανάρτηση είναι του Victor Muper.