«Γεια σας και καλή αντάμωση, ως νικητές!», ένα ντοκιμαντέρ-εργαλείο ιστορικής αυτογνωσίας

92 ετών σήμερα, ο παλαίμαχος αγωνιστής Ηλίας Μεταλλίδης αποτελεί τη ζωντανή ενσάρκωση μιας άλλης Αριστεράς: της αντάρτικης. Γεννημένος στην Ξηρόβρυση του νομού Κιλκίς το 1925, γίνεται μέλος του Κ.Κ.Ε. και της ΕΠΟΝ το 1943. Στη διάρκεια της Κατοχής, συμμετέχει στο απελευθερωτικό κίνημα. Φυλακίζεται και βασανίζεται στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη, από το οποίο, 18 χρονών τότε, δραπετεύει, δεχόμενος ριπές από τον Γερμανό φρουρό. Κατατάσσεται στον ΕΛΑΣ και στο 1^ο Τάγμα του 13^ου Συντάγματος Πεζικού. Μετά τη Βάρκιζα, βγαίνει στην παρανομία. Το Σεπτέμβριο του 1946 εντάσσεται στον ΔΣΕ, και αργότερα εξελίσσεται σε λοχαγό του. Μέσα σε 3 χρόνια, δίνει 114 μάχες και τραυματίζεται 4 φορές. Καταλήγει πολιτικός πρόσφυγας στο Ουζμπεκιστάν της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπου διαγράφεται από το Κ.Κ.Ε. Το 2010 κυκλοφορεί το βίβλίο του Θυμόμαστε, διδασκόμαστε, προχωράμε! Με τον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ στην Κεντρική Μακεδονία.

6 χρόνια μετά, το ντοκιμαντέρ του Νίκου Νούλα Γεια σας και καλή αντάμωση, ως νικητές! καταγράφει, μέσα από την αφήγηση του Ηλία Μεταλλίδη ως βιωμένη ιστορία, τη δράση των ανταρτών του ΔΣΕ το 1948-49, από τη μάχη της Φλώρινας, μέχρι την επίθεση του «Εθνικού» Στρατού στο Βίτσι (ύψωμα Λέσιτς) και το Γράμμο. «Η γνωριμία μου με τον Ηλία Μεταλλίδη ξεκίνησε όταν ανέλαβα την επιμέλεια των χειρογράφων του βιβλίου του. Ο Μεταλλίδης είχε γράψει τη βιωμένη ιστορία για την περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, διότι είχε κρίνει ότι υπήρχε ένα κενό στην ιστορική καταγραφή», μου εξηγεί ο Νίκος Νούλας, λίγο πριν την αθηναϊκή πρεμιέρα της ταινίας την Πέμπτη 24 Μαρτίου στον κινηματογράφο Αλκυονίδα.

«Μέσα από την επαφή μας, δημιουργήθηκε μια πολύ βαθιά ανθρώπινη σχέση. Όταν συναναστρέφεσαι με ήρωες που έχουν δώσει τη ζωή τους, πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός, γιατί, από τη μία, μπορεί να πεις πως είναι ένας άνθρωπος όπως όλοι, γεγονός που ισχύει, αλλά, από την άλλη, πρέπει να μπορέσεις να καταλάβεις αυτό, το οποίο διαπερνά όλη του την ύπαρξη, ότι είναι ένας μαχητής: γι’ αυτό και λέει πως “εγώ τη χλαίνη μου την έχω κρεμασμένη στο Γράμμο”. Στη νοοτροπία και την ψυχοσύνθεσή  του, είναι ένας αντάρτης», συνεχίζει ο σκηνοθέτης.

«Ένα κομμάτι αυτής της σχέσης ήταν και οι αφηγήσεις του, όπου το βιωματικό στοιχείο ήταν πολύ έντονο. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα να τις καταγράψουμε, προσπαθώντας να αποδώσουμε την έντασή τους, χωρίς να είναι “στημένες”. Αυτό ήταν και το πιο δύσκολο. Δεν πρόκειται, άλλωστε, ακριβώς για μια βιωματική αφήγηση σε πρώτο ενικό, ούτε μια αφηρημένη ιστορία. Οι αφηγήσεις του γίνονται σε πρώτο πληθυντικό. Είναι ένα στοιχείο ήθους κι η ακραία μορφή αυτού του ήθους, χωρίς να είναι επιτηδευμένη, είναι η εξιστόρηση των βαρύτατων τραυματισμών του σαν να πρόκειται για μια απώλεια του αγώνα περισσότερο, παρά για μια δικιά του τραγωδία. Για μένα αυτό είναι συγκλονιστικό. Γι’ αυτό χρησιμοποιεί τη φράση “εμείς, Nίκο, είμαστε απλοί λαϊκοί αγωνιστές”. Δε δίνει καμιά άλλη “δάφνη” στον εαυτό του, παρά τα μετάλλια που έχει πάρει από τον ΔΣΕ για τη δράση του», συμπληρώνει.

Υπό τους ήχους αντάρτικων τραγουδιών στην αίθουσα του κινηματογράφου και με την προσέλευση παλαιών και νέων συντρόφων να αυξάνεται, ο Νίκος Νούλας διευκρινίζει: «Δε θέλουμε το ντοκιμαντέρ να είναι μια υμνολογία απέναντι σε ένα πρόσωπο και σε ένα κίνημα. Πιστεύουμε ότι έναν άνθρωπο δεν τον τιμάς τοποθετώντας τον σε ένα βάθρο σαν να είναι θεός, γιατί τους θεούς μπορεί να τους προσκυνούν, αλλά μετά τους γκρεμίζουν. Νομίζω πως η πιο μεγάλη τιμή για έναν άνθρωπο είναι να κατανοήσεις την ανθρωπινότητά του, αγαπώντας τους αγώνες του και την ανθρώπινή του διάσταση. Ούτε φιλοδοξώ να προσποιηθώ τον πολιτικό “κληρονόμο” του Μεταλλίδη. Εξάλλου, δεν ταυτιζόμαστε σε διάφορες πολιτικές μας απόψεις. Είναι βασικό θέμα αυτογνωσίας για ένα αριστερό κίνημα να ασχολείται με το παρελθόν με πνεύμα όχι εξιδανικευτικό, αλλά κριτικό, και συνιστά στοιχείο κοσμοθεωρίας ο τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζεις τους ανθρώπους που φαίνονται ή πολλοί τους θεωρούν “απόμαχους”. Το πώς στέκεσαι απέναντι σε ανθρώπους της προηγούμενης γενιάς, δείχνει το πώς στέκεσαι απέναντι στη ζωή».

Όσο για το στόχο του ντοκιμαντέρ: «Εμείς θέλουμε να ανοίξει μια συζήτηση για τη δεκαετία ’40-’50. Αν το ντοκιμαντέρ αποτελέσει ένα ακόμα έναυσμα για το άνοιγμά της, θα είμαστε πολύ χαρούμενοι. Η Αριστερά του 21^ου αιώνα δε θα είναι μια επαλήθευση των ιστορικών ρευμάτων της Αριστεράς στο ορθό, δε θα αφορά στο πώς ένα ρεύμα, με κάποιο φτιασίδωμα, θα “αναστηλωθεί” τον 21^ο αιώνα. Θα είναι μια αναδημιουργία, γι’ αυτό και η συζήτηση δε θα πρέπει να γίνεται με όρους δικαίωσης κάποιων ιστορικών ρευμάτων, αλλά με μεγαλύτερη στοχαστικότητα απέναντι στα ιστορικά γεγονότα», υπογραμμίζει ο σκηνοθέτης.

Και καταλήγει: «Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ φέρει μια διπλή αλληγορία. Η πρώτη, ότι μια προηγούμενη γενιά, που βρίσκεται στη “δύση” της ζωής της, μας χαιρετάει, συνδέοντας τους παλιούς αγώνες με τους σημερινούς. Η δεύτερη, πως, παρά την υποχώρηση, τη δυσφήμηση ή τη διαστρέβλωση των αριστερών ιδεών στις μέρες μας, μπορεί να υπάρξει νίκη, κι ας φαίνεται να πληθαίνουν τα μαύρα “σύννεφα” του πολέμου, του φασισμού, της ξενοφοβίας ή της καπιταλιστικής επέλασης στον ορίζοντα».

«Σας ευχαριστώ που δείχνετε ενδιαφέρον για τους αγώνες του λαού, οι οποίοι περιγράφονται στο ντοκιμαντέρ. Να ξέρετε ότι ήταν αγώνες πολύ σκληροί, γιατί εμείς παλεύαμε για το σοσιαλισμό και η αστική τάξη με τις πλάτες των Αμερικάνων πάλευε για να κρατήσει την Ελλάδα στη σφαίρα επιρροής τους. Σκοτώθηκαν πολλοί και από τις δύο πλευρές. Αλλά οι αγώνες δε σταμάτησαν, ούτε θα σταματήσουν. Ας βγάλει η νεολαία τα σωστά συμπεράσματα. Πού οδηγείται ένα κίνημα όταν υπογράφει Βάρκιζες και συνθηκολογεί; Πού οδηγούν οι αυταπάτες για το ρόλο των “καλών”  ιμπεριαλιστών; Τα επόμενα χρόνια μπαίνει ξανά το καθήκον της ριζικής αλλαγής πολιτικής. Σε αυτό το σημείο είμαι αισιόδοξος», θα μου επισημάνει ο παλαίμαχος αντάρτης, με τη διαύγεια και τη σεμνότητα που τον διακρίνουν.

Ευχαριστώ θερμά τους Ηλία Μεταλλίδη και Νίκο Νούλα για την πολύτιμη συμβολή τους στην πραγματοποίηση της συνομιλίας.

Το βιβλίο του Ηλία Μεταλλίδη Θυμόμαστε, διδασκόμαστε, προχωράμε! Με τον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ στην Κεντρική Μακεδονία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Α/συνέχεια.

Το ντοκιμαντέρ του Νίκου Νούλα Γεια σας και καλή αντάμωση, ως νικητές! προβάλλεται από την Πέμπτη 24 Μαρτίου αποκλειστικά στον κινηματογράφο Αλκυονίδα, Ιουλιανού 42-46.