Ελία Σουλεϊμάν: «Ήθελα να πω κάτι για την οπισθοδρομική συνθήκη που βιώνουμε»

 

Το βίωμα της πατρίδας και της προσφυγιάς βρίσκεται στον «πυρήνα» της στοχαστικής, διανθισμένης με το γνώριμο ιδιότυπο χιούμορ του, ταινίας του σπουδαίου Παλαιστίνιου Ελία Σουλεϊμάν Ο Παράδεισος έπεσε στη γη.

Συναντηθήκαμε με τον σκηνοθέτη για λίγα λεπτά στο πλαίσιο του περσινού Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαράγεβο. Το φιλμ του προβάλλεται επιτέλους στους κινηματογράφους από τις 8 Οκτωβρίου.

Η ταινία Ο Παράδεισος έπεσε στη γη είναι η πιο «διεθνής» σας. Τι σάς έκανε ν’ αποφασίσετε να κινηθείτε πιο οικουμενικά;

Σκεφτόμουν αυτή την ιδέα επί πάρα πολύ καιρό. Δύο πράγματα συναντήθηκαν.

Έχω ζήσει σ’ αυτά τα μέρη, δεν ήμουν τουρίστας εκεί. Έχω, επομένως, χτίσει ένα είδος οικειότητας με τους συγκεκριμένους τόπους, κι αυτό συγχρονίστηκε με την πολιτική εμπειρία που ήθελα να μεταφέρω.

Ο συνδυασμός της επιθυμίας μου να μιλήσω γι’ αυτό που συμβαίνει παντού και της διαμονής μου σ’ αυτά τα μέρη δημιούργησε αυτό με το οποίο έχει να κάνει η ταινία.

Κάθε φορά που πήγαινα στη Νέα Υόρκη ή στο Παρίσι ασφαλώς κρατούσα σημειώσεις, και φυσικά στη Ναζαρέτ.

Ήθελα πολύ να πω κάτι για την οπισθοδρομική συνθήκη που βιώνουμε σήμερα. Είναι κάπως τρομακτική, ίσως και άνευ προηγουμένου. Δεν είναι σίγουρο αν μπορούμε να διορθώσουμε την κατάσταση.

Αν και πιθανόν εμφανές στη δουλειά σας, αισθάνεστε σαν ένας παρατηρητής της ανθρώπινης κατάστασης, της ανθρώπινης κωμωδίας, περίεργος για τη ζωή;

Αυτός είναι πιθανόν ο χαρακτήρας που είμαι.

Φαίνεται πως εκ του φυσικού μου έχω πάντα την τάση να κάθομαι και να παρατηρώ. Και ίσως, ευτυχώς, να έχω βρει τον αισθητικό τρόπο να μετασχηματίσω αυτή την τάση σε κινηματογραφική εμπειρία.

Και το τέλος της ταινίας είναι πολύ εμψυχωτικό, αν όχι σαφώς αισιόδοξο. Νιώθετε όντως αισιόδοξος για το μέλλον της Παλαιστίνης και γενικότερα;

Είναι πολύ αισιόδοξο, αλλά όχι για τον χαρακτήρα που παρατηρεί. Η κατάσταση τον έχει προσπεράσει, δεν είναι πλέον κομμάτι της ομάδας που διασκεδάζει, είτε λόγω ηλικίας είτε λόγω των βιωμάτων του.

Επιστρέφει, ωστόσο, στην Παλαιστίνη για να βρει αν όντως υπάρχει μια νέα γενιά που προσπαθεί να πυροδοτήσει την ελπίδα ξανά.

Επομένως ναι, το φιλμ τελειώνει με έναν αισιόδοξο τρόπο, και ταυτόχρονα είναι μια στιγμή μελαγχολίας και θλίψης για τον ίδιο τον χαρακτήρα, γιατί μόνο παρατηρεί, δεν είναι μέρος αυτής της ομάδας.

Οι ταινίες σας διακρίνονται για το ιδιότυπο, ίσως σουρεαλιστικό, χιούμορ τους. Πόσο σημαντικό είναι το χιούμορ για σας σε προσωπικό και καλλιτεχνικό επίπεδο;

Ποτέ δε σχεδιάζω το χιούμορ στρατηγικά. Είτε το έχεις, είτε όχι. Προκύπτει φυσικά με τη ροή των όσων παρατηρώ.

Πολλές φορές κάθομαι και βλέπω κάτι που απλά μού φαίνεται αστείο.

Αν έχει το βάθος και την πολυπλοκότητα ώστε να αποκτήσει κινηματογραφική διάσταση, το καταγράφω στο σημειωματάριό μου, και μια μέρα, αν ίσως το φέρει η κατάσταση, παίζω μ’ αυτό και βλέπω αν μπορεί να μετατραπεί σε εικόνα.

Δεν έχεις την επιλογή να χρησιμοποιήσεις ή να μη χρησιμοποιήσεις το χιούμορ, νομίζω. Δεν μπορώ να πω: «Τώρα θα κάνω ένα σοβαρό ή ένα αστείο φιλμ». Δεν ξέρω πώς να κάνω το ένα ή το άλλο. Είναι κομμάτι αυτού που είμαι.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας; Ή είναι πολύ πρόωρο ακόμα;

Tελειώνεις μια ταινία και έχεις την ψευδαίσθηση ότι έχεις μια ιδέα για την επόμενη. Το να μιλήσω γι’ αυτή θα τη σκοτώσει. Παίζω με διάφορες ιδέες, γιατί μετά την ολοκλήρωση του φιλμ έχω απομείνει κενός.

Πρέπει να υποφέρω μέσα από αυτό το κενό αντί να πηδήξω αυθόρμητα σε κάτι άλλο, να προωθήσω αυτή την ταινία, κι έπειτα να περιμένω λίγο και να σκεφτώ σοβαρά αν έχω κάποια άλλη ιδέα ή όχι.

Ας ελπίσουμε να φτάσει το κοινό της, σε κάθε περίπτωση. Σίγουρα το αξίζει.

Το ελπίζω.

Σας ευχαριστώ.

Κι εγώ. Είσαι από την Αθήνα;

Ναι, το φιλμ έχει διανομή, δεν ξέρω πότε θα προβληθεί.

Είμαι ευτυχής που θα προβληθεί στην Αθήνα. Ίσως πάω να ζήσω εκεί.

Είστε ευπρόσδεκτος!

Photo credit (Ελία Σουλεϊμάν): Γιάννης Κοντός.

Η συνάντηση με τον σκηνοθέτη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 25^ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαράγεβο. Ευχαριστώ θερμά το Γραφείο Τύπου του Φεστιβάλ για την πολύτιμη συνδρομή του στη διοργάνωσή της.

Η ταινία του Ελία Σουλεϊμάν Ο Παράδεισος έπεσε στη γη προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 8 Οκτωβρίου σε διανομή της Rosebud.21.