Kike Ferrari: «Πιστεύω στη λογοτεχνία ως μια δημιουργική στρατηγική για την κριτική σκέψη»

Συγγραφέας, εργάτης, πατέρας, ο Αργεντίνος Kike Ferrari είναι μια πολυσύνθετη και εκρηκτική προσωπικότητα.

Συνομιλώντας μαζί του με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία στα ελληνικά του καυστικού, πολιτικοποιημένου νεο-νουάρ μυθιστορήματός του Από μακριά μοιάζουν με μύγες.

Συγγραφέας, εργάτης, πατέρας: πώς επικαλύπτονται, συγκλίνουν ή αποκλίνουν αυτοί οι «μικρόκoσμοι» που ταυτόχρονα κατοικείς; Και πώς επηρεάζουν την εμπλοκή σου με τη συγγραφή λογοτεχνίας;

Με φυσικό τρόπο. Όλοι μας είμαστε συντεθειμένοι από αυτούς τους «μικρόκοσμους» που αναφέρεις. Κανένας δεν είναι μόνο συγγραφέας, μόνο ταξιτζής, μόνο αστροναύτης ή εργάτης σε εργοστάσιο.

Κατά κάποιο τρόπο, όλα αυτά που συνθέτουν τη ζωή μου -και πέραν αυτών, η πολιτική και οι πολεμικές τέχνες, και η αγάπη μου για τον ποταμό Plate, για παράδειγμα- τρέφουν τη δουλειά μου ως συγγραφέα, ακόμα κι αν αποσπούν χρόνο από αυτή.

Διαβάζοντας το απολαυστικά καυστικό Από μακριά μοιάζουν με μύγες, το διάσημο μότο που αποδίδεται στον Μπακούνιν, «Η φαντασία θα καταστρέψει την εξουσία και το γέλιο θα σας θάψει», ερχόταν διαρκώς στο μυαλό μου.

Πιστεύεις πως η φαντασία και το γέλιο αποδομούν την εξουσία;

Πιστεύω στη λογοτεχνία ως μια δημιουργική στρατηγική για την κριτική σκέψη. Ότι η φαντασία, το χιούμορ, η βία των λέξεων -ακόμα κι η υπεκφυγή- είναι ανατρεπτικά εργαλεία που ασκούν μια πάρα πολύ διαβρωτική επίδραση στην εξουσία.

Μιλώντας γι’ αυτή, είναι ο Μάτσι, ο ορατός πρωταγωνιστής του μυθιστορήματός σου, η ενσάρκωση της καπιταλιστικής νοοτροπίας της εξουσίας με όλη της την αλαζονεία, την κοινοτοπία και τη θρασυδειλία;

Ή πρόκειται για χαρακτήρα περισσότερο συνδεδεμένο με τη σύγχρονη Ιστορία και πολιτική της Αργεντινής;

Ο Μάτσι είναι, ή τουλάχιστον έτσι προσπάθησα να τον κάνω, μια ζωντανή φυσιογνωμία παρά ένα παράδειγμα.

Προφανώς, όταν αποτυπώνεις ένα μέλος μιας κοινωνικής τάξης μ’ αυτό τον ακραίο τρόπο, είναι δύσκολο να μην αποτυπώσεις την τάξη ως σύνολο.

Κατ’ αυτό τον τρόπο, ο Μάτσι κατέληξε να αποτελεί την επιτομή του νεοφιλελεύθερου ανθρώπου. Και φαντάζομαι πως στη χώρα σου ένας τέτοιος άνθρωπος δε διαφέρει και πολύ από τον αντίστοιχο στη δική μου.

Το Από μακριά μοιάζουν με μύγες μπορεί να ταξινομηθεί ως «αστυνομική λογοτεχνία», αν και με ένα πρωτότυπο και αναζωογονητικό τρόπο, καθώς η ίδια η έννοια του «εγκλήματος» είναι διφορούμενη και ανοιχτή σε ποικίλες ερμηνείες. Ήταν σκόπιμη αυτή η επιλογή σου;

Αντιλαμβάνομαι το είδος ως πλαίσιο αναφοράς, μια υπόθεση για την ανάγνωση. Όταν γράφω αστυνομική λογοτεχνία, αυτό που ψάχνω είναι μια αφήγηση για το έγκλημα και την κοινωνία.

Αναφορικά με την τυποποίηση της φόρμας -ξέρεις, ο ντετέκτιβ που πίνει ουίσκι σε ένα βρόμικο γραφείο με ανεμιστήρα ταβανιού, όταν η ξανθιά με τα μακριά πόδια μπαίνει μέσα- αυτή δε με ενδιαφέρει ούτε στο ελάχιστο.

Γι’ αυτό και το Από μακριά μοιάζουν με μύγες κινείται σαν σφαίρα -ή το προσπαθεί- τόσο γρήγορα όσο η BMW του Μάτσι.

Νομίζεις ότι η αστυνομική λογοτεχνία συνιστά ένα είδος εγγενώς πολιτικό, ή που τουλάχιστον μπορεί να λειτουργήσει ως πλατφόρμα για κοινωνικό και πολιτικό σχολιασμό και παρέμβαση;

Όντως νομίζω πως μπορεί να είναι ένα όχημα για κάτι τέτοιο.

Ακριβώς όπως η επιστημονική φαντασία, που θέτει σε αμφισβήτηση την ιδέα μας για την πραγματικότητα και την αποξενωμένη σχέση μας με τα αντικείμενα, η νουάρ λογοτεχνία, όπως μερικές φορές ονομάζεται, αναπόφευκτα αποκαλύπτει μέσα από την εξέταση του θέματός της το άσχημο πρόσωπο της κοινωνίας όπου ζούμε.

Δηλαδή του καπιταλισμού.

Τσιτωμένο και με γρήγορο ρυθμό, το Από μακριά μοιάζουν με μύγες αποπνέει πολύ κινηματογραφική αίσθηση. Απολαμβάνεις να παρακολουθείς ταινίες;

Βεβαίως. Η γενιά μου είναι σημαδεμένη από το σινεμά, ακόμα κι εκείνοι από μας που προτιμούσαμε το διάβασμα.

Νομίζω ότι για πολλούς από μας το Blade Runner, ο Σημαδεμένος, ο Εξολοθρευτής, ο Ρόκι, το Pulp Fiction και το π υπήρξαν εξίσου επιδραστικά με τη Βουή και το πλήθος ή τον Ξένο.

Υπό ποια έννοια νιώθεις κομμάτι της πλούσιας νοτιοαμερικανικής λογοτεχνικής παράδοσης και με ποιους τρόπους έχεις επηρεαστεί από Βορειοαμερικανούς συγγραφείς επίσης, όπως ο Μπουκόφσκι;

Για εκείνους από μας που έχουμε γεννηθεί στην περιφέρεια, υπάρχει μια ένταση, μια διπλή αίσθηση του ανήκειν, όπως το περιέγραψε ο Μπόρχες πολύ καιρό πριν.

Από τη μία, έχουμε την τοπική μας παράδοση- στην περίπτωσή μου, την αστική λογοτεχνία του Rio de la Plata: τον Μπόρχες, τον Onetti, τον Arlt, μεταξύ άλλων. Από την άλλη, την παγκόσμια λογοτεχνία.

Επομένως, οι Βορειοαμερικανοί συγγραφείς -ο Φόκνερ, ο Χέμινγουεϊ, η ΜακΚάλλερς- υπήρξαν μεγάλη επίδραση.

Το ίδιο, όμως, κι ο Ντοστογιέφσκι κι ο Τσέχοφ. Ο Χιλιανός Μπολάνιο κι ο Μεξικανός Πάκο Τάιμπο. Το γαλλικό νεο-νουάρ και το βρετανικό New Weird.

Ένας συγγραφέας αποτελείται από πολλά πράγματα.

Έχεις ζήσει τόσο στις Η.Π.Α. όσο και στην Αργεντινή. Ποιες είναι οι διαφορές και οι ομοιότητες που εντοπίζεις στις δύο κοινωνίες; Θα αισθανόσουν ως απόκληρος στις σημερινές Η.Π.Α.;

Πάνω από όλα, οι βασικές διαφορές βρίσκονται στο πολιτισμικό πεδίο.

Στο Μπουένος Άιρες, όλα είναι προορισμένα να μοιράζονται: τρώμε πίτσες αρκετά μεγάλες για οκτώ άτομα, πίνουμε μπύρα και μάτε με το λίτρο. Το καθετί είναι έτσι.

Στις Η.Π.Α. οι μερίδες είναι όλες ατομικές: το φαγητό, ο καφές του πρωινού, εκείνες οι μικρές μπύρες.

Η βορειοαμερικανική κοινωνία είναι κομμένη και ραμμένη στην ατομική μονάδα. Δεν αποτελεί μονάχα σύμπτωση που υφίσταται λίγη οργάνωση μέσα στην εργατική τάξη.

Δεν ξέρω πώς θα ένιωθα σήμερα, αλλά ποτέ -ούτε μια φορά- δεν αισθάνθηκα «στο σπίτι μου» εκεί, κι ούτε για ένα λεπτό δεν έπαψε να μου λείπει η χώρα μου.

Με εντυπωσίασε η σχεδόν άμεση ανταπόκρισή σου στο αίτημά μου για μια συνομιλία. Είναι ο διάλογος με τους αναγνώστες σου -είτε στην Αργεντινή είτε αλλού στον κόσμο- ένα θεμελιώδες συστατικό της συγγραφικής διαδικασίας;

Όχι, δεν είναι κομμάτι της συγγραφικής διαδικασίας. Της λογοτεχνικής διαδικασίας, όμως, ναι. Όταν γράφω -κι αυτή είναι μια στιγμή κατά την οποία προσπαθώ να μη σκέφτομαι τον αναγνώστη- δε συντελείται ακόμα η λογοτεχνία.

Η λογοτεχνία είναι ένας μηχανισμός που ενεργοποιείται όταν οι αναγνώστες έρχονται σε επαφή με το κείμενο. Ο διάλογος μαζί τους ολοκληρώνει τη δουλειά μου και αποτελεί τεράστιο πλούτο.

Και, τέλος, πότε θα έρθεις στην Ελλάδα; Στοιχηματίζω ότι οι αναγνώστες αστυνομικής λογοτεχνίας εδώ θα ήθελαν πολύ να αλληλεπιδράσουν μαζί σου!

Eλπίζω σύντομα. Επρόκειτο να έρθω τον Απρίλιο, αλλά για διάφορους λόγους δεν κατέστη δυνατό. Προς το παρόν, είμαι απλά ευτυχισμένος που το βιβλίο μου κατάφερε να φτάσει εκεί.

Η φωτογραφία του συγγραφέα που συνοδεύει το κείμενο μού παραχωρήθηκε από τον ίδιο.

Το μυθιστόρημα του Kike Ferrari Από μακριά μοιάζουν με μύγες κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.