Ντιέγκο Λέρμαν: «Το “Μια ιδιαίτερη οικογένεια” είναι ένα ηθικό road movie»

Ο Ντιέγκο Λέρμαν, ένας από τους πιο αξιόλογους σύγχρονους Αργεντίνους σκηνοθέτες, εξερευνά με την ταινία του Μια ιδιαίτερη οικογένεια, που προβάλλεται στις αίθουσες από τις 9 Μαΐου, όλες τις διαστάσεις του απάνθρωπου και δυσλειτουργικού συστήματος υιοθεσίας στην Αργεντινή με επίκεντρο την ιστορία της Μαλένα, η οποία θέλει πάση θυσία να γίνει μητέρα.

Συζητώντας με τον σκηνοθέτη.

Πόση σημασία αποδίδεις στην οικογένεια ως ιδέα και ως καθημερινή εμπειρία;

Η οικογένεια είναι μια συγκινητική ιδέα. Όλες οι κοινωνίες ασχολούνται με αυτή, αλλά οι οικογένειες δεν είναι οι ίδιες στις διαφορετικές περιόδους και τις διάφορες κοινωνίες.

Η δύναμη της οικογένειας συνίσταται στο ότι μπορεί να περιγράφει πολλά για τις ιδέες, τους νόμους και τους τρόπους ζωής, χωρίς να μιλά ευθέως για όλα αυτά.

Στην πιο πρόσφατη ταινία σου Μια ιδιαίτερη οικογένεια εξερευνάς με αξιοσημείωτη αφηγηματική οικονομία και ακρίβεια τις συναισθηματικές, νομικές, ηθικές κι ευρύτερες κοινωνικές διαστάσεις του συστήματος υιοθεσίας στην Αργεντινή. Σε ποιο βαθμό βασίζεται το σενάριο σε πραγματικά γεγονότα;

Μια φίλη μου μού είπε πώς ήταν για εκείνη να υιοθετήσει ένα παιδί μόνη της μερικά χρόνια πριν. Κράτησα την ιστορία στο μυαλό μου.

Όταν τελείωσα το φιλμ Refugiado, ξαφνικά άρχισα να θυμάμαι εκείνη τη μαρτυρία και θεώρησα ότι ήταν καλή ιδέα να προσπαθήσω να γράψω ένα σενάριο με το ίδιο κόνσεπτ που χρησιμοποίησα για εκείνη την ταινία, αλλά προς αντίθετη κατεύθυνση.

Το Refugiado είχε να κάνει με την απόδραση ενός παιδιού και της μητέρας του λόγω ενδοοικογενειακής βίας, επρόκειτο για την αποδόμηση της οικογένειας. 

Μπάρμπαρα Λένι

Το Μια ιδιαίτερη οικογένεια, από την άλλη, είναι το ταξίδι μιας γυναίκας που θέλει να γίνει μητέρα ό,τι κι αν συμβεί, η απελπισμένη μάχη της να χτίσει μια οικογένεια. Αλλά η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή που βρήκα κατά τη διάρκεια της έρευνας ήταν η ηθική.  

Για μένα, το Μια ιδιαίτερη οικογένεια είναι ένα ηθικό road movie, ένα ταξίδι με στόχο την υιοθεσία ενός μωρού.

Είναι, όμως, και μια πιο περίπλοκη αναζήτηση του ορίου αυτής της αναζήτησης και του τι επιτρέπεται να κάνεις εντός ενός συστήματος που δε λειτουργεί κι όπου οι νόμιμες κι οι παράνομες παράμετροι είναι περισσότερο πoλύπλοκες απ’ όσο φαίνονται.

Πραγματοποίησες πολλή έρευνα;

Διεξήγαγα πολλή έρευνα. Άκουσα πολλές μαρτυρίες γυναικών και ζευγαριών που υιοθέτησαν μωρά ή που το προσπάθησαν. Τα περισσότερα ανήκουν στη μεσαία τάξη του Μπουένος Άιρες κι ως επί το πλείστον το έκαναν παράνομα. Οι περισσότερες από αυτές τις ιστορίες έληξαν αίσια σε σχέση με την υιοθεσία, ενώ άλλες όχι.

Το σύστημα υιοθεσίας στην Αργεντινή είναι πολύ μπερδεμένο και είναι πολύ δύσκολο για ένα ζευγάρι ή για μια ανύπαντρη γυναίκα να υιοθετήσουν ένα παιδί. Ταυτόχρονα, υπάρχουν πολλά παιδιά που αναμένουν να υιοθετηθούν, περιμένουν μια οικογένεια...

Επισκέφτηκα ορισμένα μέρη και είδα αυτά τα παιδιά και δε νομίζω ότι υπάρχει λογική στον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα υιοθεσίας. 

Εντέλει, υπάρχουν πολλές γυναίκες σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση που συνάντησα, οι οποίες έδωσαν τα παιδιά τους για υιοθεσία: κάποιες εξ αυτών για τα λεφτά, κάποιες γιατί δεν είχαν τους πόρους για να τα μεγαλώσουν.

Υπάρχουν επίσης ορισμένες μικρομαφίες δικηγόρων, γιατρών, νοσοκόμων κ.λπ. που προσπαθούν να βρουν ένα παιδιά γι’ αυτούς που δεν μπορούν να βρουν άλλο τρόπο υιοθεσίας.

Είναι περίπλοκο ζήτημα, γιατί κατά κάποιο τρόπο πρόκειται για μια δουλειά, και ταυτόχρονα τούς είναι εύκολο να τη διεκπεραιώσουν λόγω της απουσίας του κράτους. Προσποιήθηκα ότι ήθελα να υιοθετήσω ένα μωρό για να δω τι θα συμβεί και έφτασα μέχρι του σημείου να μου ζητήσουν λεφτά.

Η ταινία σου είναι γυρισμένη στις αγροτικές, φτωχές κοινότητες του αργεντίνικου Βορρά. Επέλεξες αυτή την περιοχή γιατί εκεί είναι εντονότερα ορατοί οι ταξικοί διαχωρισμοί της σύγχρονης Αργεντινής;

Τη γυρίσαμε εκεί, επειδή η συγκεκριμένη επαρχία είναι μια από τις διάσημες τοποθεσίες όπου πραγματοποιούνται οι παράνομες υιοθεσίες στην Αργεντινή. Έκανα, λοιπόν, την έρευνα εκεί, κι έπειτα αναζήτησα τοποθεσίες σε κοντινή απόσταση. Πρόκειται για μια κωμόπολη 2.000 κατοίκων που συνορεύει με τη Βραζιλία. 

Μπάρμπαρα Λένι (αριστερά), Γιανίνα Αβίλα (μέση), Ντιέγκο Λέρμαν (δεξιά)

Το cast, κυρίως οι πρωταγωνίστριες Μπάρμπαρα Λένι (Μαλένα) και Γιανίνα Αβίλα (Μαρσέλα), υποδύονται τους ρόλους τους με όλες τις αντιφάσεις και την πολυπλοκότητά τους. Πώς διάλεξες τις/τους ηθοποιούς και ποια ήταν η μεθοδολογία σου στη συνεργασία σας;

Αναζητούσα μια ηθοποιό που θα μπορούσε να υποδυθεί τον κεντρικό ρόλο, που θα μπορούσε να καταλάβει την πρόκληση του να κάνεις την ταινία.

Μου αρέσει, επίσης, να δουλεύω με ερασιτέχνες ηθοποιούς, ντόπιους από την περιοχή. Όταν συνάντησα την Μπάρμπαρα, σκέφτηκα «αυτή είναι», και στ’ αλήθεια δούλεψε!

Το πιο δύσκολο ήταν να βρούμε κάποια από την περιοχή για το ρόλο της Μαρσέλα, της βιολογικής μητέρας. Αλλά μια μέρα βρήκαμε την Γιανίνα Αβίλα, και υπήρξε πολύ σημαντική για το φιλμ και το γύρισμα. Έκανα casting γι’ αυτό το ρόλο γυναικών που είχαν βιώσει κάτι παρόμοιο με το χαρακτήρα της Μαρσέλα. 

Από την ανάδοχη στη βιολογική μητέρα και το μωρό, φαίνεται ότι οι περισσότεροι χαρακτήρες είναι θύματα του ίδιου σκληρού κι απάνθρωπου συστήματος που εμπορευματοποιεί κι εκμεταλλεύεται την ανάγκη τους για μια ζωή με αξιοπρέπεια και πληρότητα. Αποσκοπείς στην ανατροπή αυτής της κατάστασης;

Ναι. Σκέφτηκα τη δομή του φιλμ σαν μια αρχαιοελληνική τραγωδία όπου όλοι οι χαρακτήρες είναι κατά κάποιο τρόπο θύματα των περιστάσεων. Υπάρχει κάτι ανώτερο από αυτούς που τους ωθεί σε οριακές καταστάσεις, μέσα στις οποίες αναγκάζονται να διαλέξουν ανάμεσα σε πράγματα που τα νιώθουν κακά, αλλά δεν έχουν επιλογή.

Είναι κάτι σκληρό και βάναυσο, και ταυτόχρονα έτσι νιώθω ότι χτίστηκε το σύστημά μας.

Η Αργεντινή ταρακουνήθηκε από μια σοβαρή οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση ανάμεσα στα τέλη της δεκαετίας του ’90 και τις αρχές του 2000. Ποιος ήταν ο αντίκτυπος εκείνων των χρόνων σε σένα; Αισθάνεσαι αισιόδοξος για το μέλλον της χώρας σου μέσα σε ένα ακόμα πιο ασταθές διεθνές περιβάλλον;

Είμαι αρκετά απαισιόδοξος σχετικά με την πραγματικότητά μας.

Αυτή τη στιγμή βιώνουμε μια επαναφορά σε νεοφιλελεύθερες φόρμουλες, και η γενιά μου ξέρει πολύ καλά πού οδηγεί αυτό.

Ταυτόχρονα, υπάρχει εδώ στην Αργεντινή ένα περιβάλλον με δυνατότητες στον τομέα των τεχνών, γενικότερα, και του κινηματογράφου, ειδικότερα, που μου δίνει διαρκώς την ευκαιρία να ονειρεύομαι και να κάνω ταινίες με ταλαντούχους ανθρώπους τριγύρω, κι αυτό το λατρεύω.

Ευχαριστώ θερμά την Giorgina Mesiano από την εταιρεία παραγωγής της ταινίας Campo Cine για την πολύτιμη συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Η ταινία του Ντιέγκο Λέρμαν Μια ιδιαίτερη οικογένεια προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 9 Μαΐου σε διανομή της Weird Wave.