Rui Palha: «Δεν είμαι επαγγελματίας φωτογράφος, είμαι και θα είμαι ένας παντοτινός ερασιτέχνης»

Εμπνευσμένος από τους Henri Cartier Bresson, Garry Winogrand και Elliott Erwitt, ο 61χρονος Πορτογάλος Rui Palha είναι ένας αυτοδίδακτος «μάστορας» της ασπρόμαυρης ανθρωποκεντρικής φωτογραφίας δρόμου και, παράλληλα, κάτοικος κι «εραστής» της Λισαβόνας. Αν και προτιμά να εκφράζεται μέσα από τις φωτογραφίες, κι όχι τις λέξεις, απάντησε με ευγένεια και σεμνότητα σε όσες ερωτήσεις του απευθύναμε.

Φωτογραφίζεις από 14 χρονών, αρχικά ως χόμπι. Τι σε τράβηξε στον κόσμο της φωτογραφίας; Είσαι αυτοδίδακτος; Και πότε αυτό το χόμπι εξελίχτηκε σε δουλειά;

Πρώτα από όλα, χρειάζεται να «πω» ότι δεν είμαι τόσο καλός στο να εκφράζω τα συναισθήματα ή τις σκέψεις μου με τις λέξεις. Προτιμώ να το κάνω μέσω των εικόνων, αλλά θα προσπαθήσω να βάλω σε λόγια αυτά που θέλεις να μάθεις για μένα. Η φωτογραφία είναι ένα χόμπι από όταν ήμουν 14 χρονών. Είχα το δικό μου σκοτεινό θάλαμο, αλλά, για να είμαι ειλικρινής, το μόνο που μου άρεσε ήταν να «πατάω το κουμπί» στους δρόμους. Η φωτογραφία είχε ένα είδος μαγείας για μένα. Το να σταματάς μια στιγμή στο χρόνο είναι εκπληκτικό συναίσθημα. Ήμουν κι είμαι εντελώς αυτοδίδακτος. Ό,τι γνωρίζω, το έμαθα στους δρόμους, μέσα από βιβλία, παρατηρώντας φωτογραφίες άλλων φωτογράφων, Δεν είμαι επαγγελματίας φωτογράφος, είμαι και θα είμαι ένας παντοτινός ερασιτέχνης. Με αυτό τον τρόπο κάνω αυτό που θέλω εγώ κι όχι ό,τι θέλουν οι άλλοι.

 

Κατονόμασέ μου, λοιπόν, κάποιους φωτογράφους που διαμόρφωσαν το «βλέμμα» σου.

 

Ο Henri Cartier Bresson, όντως, ο Garry Winogrand, ο Elliott Erwitt, είναι η «έμπνευσή» μου, μεταξύ άλλων. Έμαθα πολλά παρατηρώντας τη δουλειά τους.

 

Εστιάζεις αποκλειστικά στη Λισαβόνα, όπου ζεις. Θα μπορούσες να περιγράψεις τη σχέση σου με αυτή την τόσο φωτογενή πόλη;

 

Η Λισαβόνα είναι μια πολύ όμορφη μικρή πόλη με ένα ξεχωριστό φως. Είναι πρόκληση να βλέπεις κάτι καινούριο, όταν περπατάς στα ίδια μέρη διαρκώς. Επαναλαμβάνω το ίδιο δρομολόγιο από μέρα σε μέρα, αλλά πάντοτε μοιάζει διαφορετικό. Θα μπορούσα να κάνω το είδος της φωτογραφίας μου οπουδήποτε. Ασφαλώς θα ήθελα να ταξιδέψω περισσότερο, σε διαφορετικά μέρη, με διαφορετικούς ανθρώπους και σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Αλλά ζω στη Λισαβόνα και την αγαπώ… είναι η πόλη «μου»… Ξέρω την κάθε της γωνιά, την κάθε της πέτρα και, πολύ σημαντικό, πολλούς ανθρώπους. Κατά τα άλλα, είναι ιδανική για τη δημιουργικότητα. Πρέπει να προσπαθώ να κάνω διαφορετικά «πράγματα» στα ίδια μέρη, να δοκιμάζω διαφορετικά καδραρίσματα και πάντοτε να αναζητώ εκείνη την «ξεχωριστή στιγμή».

 

 

Φωτογραφίζεις σε ασπρόμαυρο. Γιατί;

 

Αν και στο παρελθόν δοκίμασα μερικές φορές το έγχρωμο, πάντοτε αγαπούσα και προτιμούσα το ασπρόμαυρο, βεβαίως. Υπάρχουν άνθρωποι που λένε «όχι χρώμα, όχι ψεύδος» και, κατά κάποιο τρόπο, συμφωνώ με αυτή την έννοια. Αν κοιτάξεις μια ασπρόμαυρη φωτογραφία κι αισθανθείς κάτι ευχάριστο, ή αν σου αρέσει πολύ, αυτό συμβαίνει, γιατί η φωτογραφία σου «λέει» κάτι χωρίς τεχνάσματα ή περισπασμούς και, με βεβαιότητα, είναι καλή. Κάποιες φορές μια έγχρωμη φωτογραφία είναι ελκυστική, επειδή ο συνδυασμός των χρωμάτων είναι όμορφος.

 

Αυτό δε σημαίνει ότι δε μου αρέσουν οι έγχρωμες φωτογραφίες. Υπάρχουν σπουδαίοι φωτορεπόρτερ που χρησιμοποιούν το έγχρωμο. Ωστόσο, χρησιμοποιώ μονάχα το ασπρόμαυρο στις μέρες μας. Ο Ted Grant (σημ.: θεωρείται ο σπουδαιότερος εν ζωή Καναδός φωτογράφος) έχει γράψει, και συμφωνώ: «Όταν φωτογραφίζεις ανθρώπους με έγχρωμο, φωτογραφίζεις το χρώμα των ρούχων τους. Όταν τους φωτογραφίζεις με ασπρόμαυρο, φωτογραφίζεις τις ψυχές τους».

 

Πρέπει να διευκολύνουμε την ικανότητά μας να «παρατηρούμε» και να «βλέπουμε» ενδιαφέρουσες στιγμές, αστείες στιγμές, διαφορετικές στιγμές, δημιουργικά καδραρίσματα… Πρέπει να κατανοήσουμε το «φως» και να προσπαθούμε να το χρησιμοποιούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

 

Ποια είναι η σχέση σου με τα ανθρώπινα υποκείμενα των φωτογραφιών σου;

 

Πρέπει να αντλούμε όλη την ομορφιά και την προσωπικότητα ενός «μοντέλου του δρόμου» μιλώντας μαζί του/της, ακούγοντάς τον/την, σεβόμενοί τους… με αυτό τον τρόπο μαθαίνουμε πολλά καθημερινά. Πρέπει να αγαπάς τους ανθρώπους… και να τους σέβεσαι.

 

Πάντοτε προσπαθώ να δείχνω, ανάμεσα στις σκηνές πραγματικής ζωής της καθημερινότητας, την ομορφιά που κρύβεται μέσα στους άγνωστους ανθρώπους, τα «μοντέλα δρόμου» μου, την ομορφιά της ανθρώπινης φυλής, ανεξάρτητα από χρώμα, θρησκεία ή πολιτική τοποθέτηση. Πάντοτε ένιωθα εντυπωσιασμένος, ίσως κι υπνωτισμένος, με την κίνηση των ανθρώπων, τις εκφράσεις τους, τις αντιδράσεις τους… Αισθανόμουν ότι ήταν μεγάλη πρόκληση να προσπαθήσω να αιχμαλωτίσω τη φασαρία της καθημερινότητας κι ένας τρόπος να μάθω πολλά για τον περιβάλλοντα κόσμο. Στο φωτογραφικό μου κόσμο όλοι οι άνθρωποι είναι μοναδικοί, κι αποτελούν το πιο σημαντικό κομμάτι των φωτογραφιών μου.

 

Η ακόλουθη πρόταση με προσδιορίζει ως φωτογράφο: «Η φωτογραφία είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος του χώρου μου… σημαίνει το να ανακαλύπτω, να αιχμαλωτίζω, να δίνω ροή σε ό,τι η καρδιά αισθάνεται και βλέπει μια δεδομένη στιγμή, σημαίνει να βρίσκομαι στο δρόμο, να προσπαθώ, να γνωρίζω, να μαθαίνω και, ουσιαστικά, να εξασκώ την ελευθερία της ύπαρξης, της ζωής, της σκέψης»…

Κάποιες φορές, τα μάτια των υποκειμένων σου βρίσκονται εκτός κάδρου- άλλοτε τα φωτογραφίζεις από τη μέση και κάτω. Είναι συνειδητή επιλογή;

Ναι, είναι.

Γιατί είναι η φωτογραφία δρόμου τόσο σημαντική για σένα;

Υπάρχουν τόσες ελκυστικές παράμετροι στους δρόμους… η ίδια η στιγμή καδραρισμένη όσο καλύτερα γίνεται, η μαγεία του φωτισμού, ένα καδράρισμα που «σπρώχνει» το βλέμμα μου, μια σκηνή που κατασκευάζω στο μυαλό μου, ο «γραφισμός» που οι άνθρωποι «σχεδιάζουν», όταν κινούνται. Η φωτογραφία δρόμου δεν είναι ένας εύκολος τρόπος να κάνεις φωτογραφία… πρέπει να είμαστε γενναίοι, οξύνοες. Πρέπει να διαθέτουμε την ικανότητα να προβλέπουμε τη στιγμή, πριν συμβεί. Η φωτογραφία δρόμου είναι, πράγματι, μια πρόκληση κι ένας εκπληκτικός τρόπος να είσαι κοντά στους ανθρώπους μαθαίνοντας πολλά καθημερινά.

 

 

 

Οι φωτογραφίες σου συχνά αποπνέουν μια «φθινοπωρινή», μελαγχολική αίσθηση. Αν ήταν μουσική, ποιο μουσικό είδος θα ήταν πιο κοντά στην ουσία τους;

 

Η τζαζ, πάντοτε η τζαζ- πράγματι.

 

Έχεις να παρουσιάσεις καινούρια δουλειά καιρό. Δουλεύεις αυτό το διάστημα πάνω σε κάτι;

 

Πάντοτε «δουλεύω» πάνω σε καινούρια projects. Πάντοτε. Το πιο σημαντικό είναι, όντως, ο «δρόμος». Αλλά, πέρα από το να αναζητώ αδιάκοπα «τη» φωτογραφία, ασχολούμαι με ορισμένα κοινωνικά εγχειρήματα σε δύσκολες περιοχές της Λισαβόνας. Πάντοτε προσπαθώ να βρίσκομαι κοντά σε ανθρώπους που είναι αυθεντικοί, κι εξακολουθώ να μαθαίνω πολλά από τον κοινό πολίτη στο δρόμο. Αυτό είναι ένα συνεχιζόμενο εγχείρημα και διαρκώς έχει μια κοινωνιολογική διάσταση που μου αρέσει. Όπως πιθανότατα ξέρεις, είχα προσκληθεί στο Μακάο, για να καταγράψω τη ζωή στο δρόμο αυτής της κινέζικης πόλης. Ήταν υπέροχα και μου άρεσε πολύ.

 

Δείγματα της πολύπλευρης φωτογραφικής δουλειάς του Rui Palha μπορείτε να αναζητήσετε στο site του http://www.ruipalha.com/ .