Σεντρίκ Καν: «Συνέλαβα την ‘Υπόθεση Γκολντμάν’ ως μια ερωτική επιστολή στον διάλογο»

 

Σεντρίκ Καν (Φωτογραφία: Βαγγέλης Πατσιαλός)

Aκροαριστερός (πρώην) αντάρτης πόλης, απαλλοτριωτής τραπεζών, διανοούμενος, συγγραφέας, ο Πιερ Γκολντμάν υπήρξε μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα.

Αυτήν την προσωπικότητα επιχειρεί να εξερευνήσει ο Σεντρίκ Καν στο καθηλωτικό δικαστικό δράμα Υπόθεση Γκολντμάν. Μια συνομιλία με τον σκηνοθέτη ενόψει της κυκλοφορίας της ταινίας του στα σινεμά στις 5 Σεπτεμβρίου.

Τι σε γοήτευσε περισσότερο στην τόσο αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Πιερ Γκολντμάν, ενός πρώην αντάρτη πόλης, κατόπιν απαλλοτριωτή τραπεζών, διανοούμενου, συγγραφέα;

Είναι η περιπλοκότητά του που μ’ ενδιέφερε. Δεν ήταν μόνο γοητευτικός.

Για μένα ήταν, εξάλλου, το ζήτημα της ιουδαϊκότητας, το πώς δηλαδή ο Γκολντμάν κι ο Κιεζμάν, ο συνήγορός του, βιώνουν το γεγονός ότι είναι Εβραίοι.

Ίσως τελικά αυτό το οποίο περισσότερο μ’ ενδιέφερε στον Γκολντμάν ήταν το ζήτημα της ταυτότητας, το γεγονός πως αναζητά την ταυτότητά του.

Σ’ ενδιέφερε εξίσου κι η εποχή που ο Γκολντμάν έδρασε, συνελήφθη, καταδικάστηκε, εν μέρει αθωώθηκε και τελικά δολοφονήθηκε;

Πιο πολύ μ’ απασχολούσε πώς κατόρθωσε αυτόν τον άθλο, το να βγάλει τον εαυτό του από την δύσκολη θέση στην οποία βρισκόταν και τελικά ν’ αθωωθεί και στα μάτια της κοινωνίας και του δικαστηρίου.

Ν’ απαλλαγεί για το κομμάτι των φόνων, τουλάχιστον. Για τις απαλλοτριώσεις προφανώς καταδικάστηκε.

Θα ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακό αν είχε αθωωθεί και για πράγματα τα οποία είχε ήδη ομολογήσει ότι είχε διαπραξει. Ο κόσμος δεν είναι τόσο τρελός!

Θα επρόκειτο και για δικονομικό παράδοξο, άλλωστε.

Μα ναι.

Η ταινία είναι δομημένη ως ένα δικαστικό δράμα με στοιχεία θεατρικότητας. «Δωματίου», θα έλεγα. Γιατί αποφάσισες να υιοθετήσεις την συγκεκριμένη φόρμα και πόσο αυξανόταν ο βαθμός πρόκλησης βάσει αυτής της επιλογής;

Δε μ’ ενδιαφέρει η προκλητικότητα ή η δυσκολία της φόρμας που επιλέγω, αλλά το να εξυπηρετεί την ουσία του φιλμ. Συνέλαβα την ταινία ως μια ερωτική επιστολή στον διάλογο.

Και ο χώρος της δικαστικής αίθουσας ήταν ο ιδανικός προκειμένου να πλαισιωθεί σωστά ο διάλογος.

Δεν ήθελα καθόλου να έχει αυτός ο χώρος «παράσιτα» προερχόμενα είτε από την μουσική είτε από φλάσμπακ, τα οποία θα μπορούσαν, κατά κάποιον τρόπο, να επηρεάσουν την άποψη του θεατή σχετικά με το τι συμβαίνει.

Ήθελα να βιώσει ο θεατής την εμπειρία της ακροαματικής διαδικασίας, να μπορέσει ουσιαστικά να καταλήξει σε μια άποψη περί της αθωότητας ή της ενοχής του Γκολντμάν βάσει των όσων λέχθηκαν στην δικαστική αίθουσα.

Στην ακροαματική διαδικασία όσα παρουσιάστηκαν ήταν και αληθή και ψευδή, ενώ φυσικά υπήρχε και χειραγώγηση από όλες τις πλευρές.

Σε τι συνίσταται η χειραγώγηση από πλευράς Γκολντμάν;

Κατ’ αρχάς επρόκειτο για ποινική δίκη, την οποία πολιτικοποίησε. Προσπάθησε να πολιτικοποιήσει το κατηγορητήριο, προκειμένου να μετατοπίσει το ενδιαφέρον από την αμιγώς ποινική διάστασή του.

Συμφωνείς;

Παρέμενε πολιτικό υποκείμενο, ωστόσο, και ως ένοπλος αντάρτης στην Βενεζουέλα και επιστρέφοντας στην Γαλλία.

Αυτό έλεγε εκείνος.

Σε κάθε περίπτωση, διέπραξε ένοπλες ληστείες από τις οποίες αποκόμιζε χρήματα, αλλά πράγματι επιχειρηματολόγησε ότι αυτές ήταν πολιτικές πράξεις.

Υπάρχει, για παράδειγμα, το ζήτημα των μαρτύρων, οι οποίοι τον αναγνωρίζουν ως το άτομο που διέπραξε τις ένοπλες ληστείες. Εκείνος αντιτείνει πως τον αναγνωρίζουν επειδή μοιάζει με Εβραίο κι εκείνοι είναι αντισημίτες.

Αυτό συνιστά μια χειραγώγηση της αλήθειας.

Υπάρχουν επιπλέον οι θεατές που επίσης χειραγωγούνται από τον Γκολντμάν, έστω και με την μεσολάβηση της ταινίας.

Άρα και η απόδοση από πλευράς Γκολντμάν της κατηγορίας περί ρατσισμού στις αστυνομικές αρχές εντάσσεται στην προσπάθειά του να χειραγωγήσει έδρα και ακροατήριο;

Έχω δυο απαντήσεις. Αν είναι όντως αθώος, τότε πρόκειται για την αλήθεια. Αν δεν είναι αθώος, πρόκειται για την υπερασπιστική του γραμμή.

Μόνος εκείνος είχε την απάντηση, εξάλλου. Μόνος εκείνος γνώριζε αν ήταν μια πράξη χειραγώγησης ή αν ήταν όντως ειλικρινής.

Εσύ είσαι βέβαιος ότι ήταν αθώος;

Δεν μπορώ να είμαι βέβαιος για τίποτα.

Επειδή οι ερωτήσεις που μου θέτεις δίνουν την εντύπωση πως είσαι βέβαιος για την αθωότητά του.

Βεβαιότητα δεν μπορώ να κατέχω.

Εφόσον, λοιπόν, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την αθωότητά του, οφείλουμε ν’ αναρωτηθούμε κατά πόσο χειραγωγούσε. Αν ήταν εντέλει ένοχος, η δίκη ήταν μια τεράστια χειραγώγηση της κοινής γνώμης και φυσικά της έδρας.

Ο Κιεζμάν, από την άλλη, ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι ο Γκολντμάν ήταν αθώος, αλλά πως πρέπει να υπάρχει το τεκμήριο της αθωότητας.

Που είναι κατάκτηση του νομικού πολιτισμού.

Αθωώθηκε βάσει του τεκμηρίου της αθωότητας, όχι γιατί ο συνήγορός του υποστηρίζει την αθωότητά του.

Γι’ αυτό, άλλωστε, υπάρχει η έντονη μεταξύ τους αντιπαράθεση.

Φυσικά, γιατί δεν ακολουθούν την ίδια υπερασπιστική γραμμή. Ο Κιεζμάν υποστηρίζει πως δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις για να αρθεί το τεκμήριο της αθωότητας, ο Γκολντμάν φωνάζει ότι είναι αθώος.

Οι απαντήσεις σου προσθέτουν μια επιπλέον συναρπαστική διάσταση στην ανάγνωση του φιλμ.

Στην αρχή της δίκης, ο Γκολντμάν λέει: «Είμαι αθώος γιατί είμαι αθώος». Για μένα είναι η πιο σημαντική φράση που ακούγεται σ’ όλη την ταινία. Κάποια στιγμή, μάλιστα, σκέφτηκα σοβαρά πως αυτός θα έπρεπε να είναι ο τίτλος της.

Η Υπόθεση Γκολντμάν είναι ένα εξαιρετικά πολιτικό φιλμ. Είναι για σένα το σινεμά, ανάμεσα σε άλλα, είναι ένα «όχημα» για την ενασχόληση με τρέχοντα ή παρελθοντικά κοινωνικοπολιτικά ζητήματα;

Θεωρώ ότι τα πάντα στην ζωή είναι πολιτικά. Ακόμα κι ο τρόπος που τρώμε, πηγαίνουμε για διακοπές, μιλάμε, με τι ύφος και σε ποιον άνθρωπο λέμε «καλημέρα». Ζούμε και βρισκόμαστε στον κόσμο ακριβώς με τον τρόπο που σκεφτόμαστε.

Οπότε, στο πλαίσιο αυτής της αντίληψής σου περί πολιτικής και πολιτικοποίησης, εντάσσεται και ότι έχεις συνυπογράψει έκκληση για κατάπαυση πυρός στην Γάζα κι επιστροφή των Ισραηλινών αιχμαλώτων στις οικογένειές τους.

Υπέγραψα πολύ νωρίς και χωρίς δεύτερη σκέψη ενάντια στον πόλεμο, ενάντια στην επίθεση στην Γάζα.

Η θέση μου δεν ήταν εύκολη, γιατί είμαι Εβραίος κι έχω οικογένεια στο Ισραήλ. Πολλά νεαρά άτομα στην οικογένειά μου υπηρετούν στον ισραηλινό στρατό. Για τους δικούς μου ανθρώπους και κοινωνικό κύκλο δε θα ήταν, λοιπόν, κάτι που θα έκανα εύκολα.

Από την άλλη, από ηθικής άποψης, θεωρώ ότι δεν μπορούσα παρά μονάχα να υπογράψω.

Λόγω της θέσης στην οποία βρίσκεσαι, εκτιμώ την στάση σου ακόμα περισσότερο.

Δεν μπορούσα να μην υπογράψω, γιατί αυτός ο πόλεμος είναι καταστροφή για το Ισραήλ και για το μέλλον του.

Σ’ ευχαριστώ, και σου εύχομαι να συνεχίσεις να σκηνοθετείς τόσο καίριες κι επείγουσες πολιτικές ταινίες.

Θα το προσπαθήσω!

Η συνέντευξη με τον Σεντρίκ Καν πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 24^ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου της Ελλάδος.

Ευχαριστώ θερμά τις Σταματίνα Στρατηγού (Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου της Ελλάδος) και Ευάννα Βενάρδου (Weird Wave) για την πολύτιμη συμβολή τους στην υλοποίησή της.

Η ταινία του Σεντρίκ Καν Υπόθεση Γκολντμάν κυκλοφορεί στους κινηματογράφους από τις 5 Σεπτεμβρίου σε διανομή της Weird Wave.