Pedro Juan Gutiérrez: «Ο κόσμος αυτός χρειάζεται αγάπη, γενναιοδωρία, συμπόνια»

 

Ένας παθιασμένος στοχασμός για την αγάπη, τη ζωή, τη γραφή, την πολιτική, την Κούβα και την Ευρώπη, το αφήγημα Ημερολόγιο επιβίωσης βρίσκει τον Pedro Juan Gutiérrez, εκ των σημαντικότερων Κουβανών συγγραφέων, σε εξαιρετική φόρμα.

Συνομιλώντας μαζί του με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο τον Δεκέμβριο.

«Το μυθιστόρημα αυτό είναι έργο μυθοπλασίας», γράφετε στην εισαγωγή του Ημερολογίου επιβίωσης, αν και βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Επανεπινοείτε διαρκώς τον εαυτό σας μέσα από τη συγγραφική σας δουλειά;

Τη λογοτεχνία ή καλύτερα τη γραφή την καταλαβαίνω ως διαρκή στοχασμό πάνω στην ίδια μου τη ζωή και το περιβάλλον στο οποίο ζω.

Μια επανεπινόηση όλων αυτών που έχω περάσει στη ζωή μου, τα οποία τα φιλτράρω, κρατάω την ουσία τους και τα χρησιμοποιώ.

Ποια ανάγκη σάς ώθησε, λοιπόν, να αναπλάσετε/μεταπλάσετε αυτό το προσωπικό «υλικό», δύο δεκαετίες και πλέον αργότερα;

Κανένας δεν γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα γιατί αποφάσισε να γράψει αυτό το μυθιστόρημα ή αυτό το διήγημα και όχι ένα άλλο. Τουλάχιστον εγώ έτσι λειτουργώ.

Υπάρχει και άλλος τύπος συγγραφέα, εκείνοι που είναι πιο ορθολογικοί και γράφουν ιστορικά μυθιστορήματα ή κάτι παρεμφερές και πράγματι τους είναι σαφές αυτό που κάνουν. Για μένα δεν είναι ποτέ. Η γραφή μου είναι ένα ατελείωτο πείραμα.

«Ο έρωτας προϋποθέτει πάντα έναν βαθμό υπευθυνότητας», διατείνεστε- και σωστά. Τον έχετε χορτάσει τον έρωτα ή τον αποζητάτε ακόμα;

Πάντα, από τότε που γεννήθηκα, η καρδιά μου ξεχειλίζει αγάπη. Πράγμα που μερικές φορές είναι πρόβλημα στον αυτό κόσμο που η αγάπη δεν επαρκεί, όσο τουλάχιστον θα ήταν απαραίτητο για να ζούμε καλύτερα.

Ο κόσμος αυτός χρειάζεται αγάπη, γενναιοδωρία, συμπόνια.

«Καθετί ατελές με έλκει», παραδέχεστε σε κάποιο σημείο. Γιατί;

Υποθέτω πως είναι η ροπή μου. Δεν μου αρέσουν ούτε με ελκύουν οι όμορφες γυναίκες, οι τέλειες γειτονιές, τα σούπερ καθαρά και τακτοποιημένα σπίτια, τίποτα απ’ όσα περιλαμβάνονται στους κανόνες της τελειότητας.

«Ο καπιταλισμός είναι μια μαλακία και ο σοσιαλισμός ακόμα χειρότερος», υποστηρίζετε αφοριστικά.

Για τον καπιταλισμό συμφωνώ και επαυξάνω, αλλά ο σοσιαλισμός γιατί; Κοσμοθεωρητικά ή στην εφαρμοσμένη του εκδοχή που βιώσατε;

Ο χαρακτήρας που μιλάει είναι μανιασμένος. Ένας Πέδρο Χουάν έξαλλος απέναντι στον εαυτό του και απέναντι στον κόσμο, που καταλήγει να γράφει τη Βρόμικη τριλογία της Αβάνας. Και είναι κόντρα στα πάντα. Δεν αντέχει ούτε τον ίδιο του τον εαυτό.

«Πάντα με απωθούσε οτιδήποτε είχε να κάνει με κάποια οργάνωση, συνοχή και πειθαρχία», γράφετε αλλού.

Η συγγραφή δεν απαιτεί πειθαρχία, πόσο μάλλον ενός αφηγήματος χωρίς παραγράφους, αλλά με εξαιρετική συνοχή και εσωτερικό ρυθμό;

Και πάλι, αναφέρομαι σε έναν χαρακτήρα αποπροσανατολισμένο, πάντα μεθυσμένο, απελπισμένο, υπερσεξουαλικό, τσακισμένο από τη ζωή, που δεν μπορεί να δει τη θετική πλευρά των πραγμάτων και που επιπλέον, από γενετική προδιάθεση, πηγαίνει πάντα κόντρα σε όλα.

«Υπανάπτυξη είναι η αδυναμία συσσώρευσης εμπειρίας», έγραφε ο Εδμούντο Δεσνόες στις Μνήμες υπανάπτυξης. Γιατί περιγράφει με τέτοια ακρίβεια την κουβανική ψυχοσύνθεση;      

Οι Μνήμες υπανάπτυξης είναι ένα μυθιστόρημα του Εδμούντο Δεσνόες στο οποίο βασίζεται και η ομώνυμη ταινία. Είναι ένας ευφυέστατος τρόπος να συνθέσει κανείς σε μία φράση όλη τη σημασία της υπανάπτυξης.

Συχνά σας συγκρίνουν με συγγραφείς όπως ο Χένρι Μίλερ, ο Μπουκόβσκι ή ο Ζενέ. Σας ενοχλεί αυτό, σας ευχαριστεί, σας είναι αδιάφορο;

Δεν έχω καμία σχέση με κανέναν από αυτούς.

Ο κόσμος μου είναι τροπικός, ανδρικός, με φτωχούς και πάρα πολύ φτωχούς ανθρώπους, ανθρώπους χαρούμενους που χρησιμοποιούν το σεξ για να χαρούν και να ξεχάσουν για λίγο τις δύσκολες συνθήκες της ζωής τους.

Ανθρώπους αγωνιστές που προχωρούν μπροστά όπως μπορούν, χωρίς μαλθακότητα και χωρίς παράπονα.

«Ίσως γράφω μόνο και μόνο για να αποφύγω το ταξίδι στο κέντρο της κόλασης­», εξομολογείστε. Μόνο γι’ αυτό;

Μέσα μου, η γραφή λειτουργεί ως ψυχοθεραπεία, χωρίς αμφιβολίες. Όταν γράφω γυρίζω σελίδα, ξεχνάω τα πάντα και προχωράω μπροστά.

«Όλα είναι απρόβλεπτα εάν είσαι δημιουργός και ρισκάρεις να παραβιάσεις τους κανόνες», επισημαίνετε. Απολαμβάνετε τη μη προβλεψιμότητα των πάντων και την παραβίαση των κανόνων;

Δεν πιστεύω ούτε στους κανόνες της γραμματικής. Η ζωή είναι απρόβλεπτη. Δεν ξέρουμε τι θα συμβεί ούτε το επόμενο λεπτό. Υπάρχει μια ποίηση σε αυτό. Είναι ένας τρόπος, ένα στιλ ζωής.

«Η ζωή είναι παιχνίδι, όχι διαγωνισμός», υπογραμμίζετε. Έτσι τη βιώνετε ακόμη;

Απολύτως. Είναι το αγαπημένο μου μότο από τότε που ήμουν πολύ νέος. Πάντα τα βλέπω όλα ως παιχνίδι, χωρίς μεγαλύτερη σημασία. Δεν είμαι ανταγωνιστικός.

Λυπάμαι τους συνάδελφους συγγραφείς που προσπαθούν, ανταγωνίζονται, επιθυμούν βραβεία, χειροκροτήματα, χρήματα, φήμη, να είναι παρόντες.

Όλες αυτές οι κοινοτοπίες, για ποιον λόγο; Δουλεύουν σαν σκύλοι και δεν απολαμβάνουν τη ζωή, δεν αφήνουν χώρο στη χαρά, στη διασκέδαση, στα ταξίδια.

Και μια μέρα αρρωσταίνουν και πεθαίνουν και σε τρεις μήνες κανείς δεν τους θυμάται. Χαραμίζουν τη ζωή τους.

Παραμένετε «ανεξάρτητος και αντιδραστικός», όπως την περίοδο που εισαχθήκατε για πρώτη φορά στην κομμουνιστική εκπαίδευση/«κατήχηση»;

«Born to be free». Ναι, και θα συνεχίσω να είμαι ανεξάρτητος. Σιχαίνομαι τις αρχές που επιχειρούν να κατευθύνουν τα βήματά μου. Όχι. Ας μην περιμένουν τίποτα από εμένα.

Έχοντας ζήσει και ταξιδέψει σε Ευρώπη και Κούβα, έχετε πια κατασταλάξει πού νιώθετε πιο μεγάλη οικειότητα;

Αυτή τη στιγμή είμαι στην Ισπανία και θα παραμείνω εδώ για λίγο καιρό ακόμα.

Εδώ και 23 χρόνια ζω 6 μήνες στην Αβάνα και 6 μήνες στην Ευρώπη. Είναι θαυμάσιο. Με βοηθάει να αλλάξω την οπτική μου. Να διευρύνω τους ορίζοντές μου. Και είναι προνόμιο. Λίγοι άνθρωποι μπορούν να ζουν έτσι. Γι’ αυτό και είμαι ευγνώμων.

Ευχαριστώ θερμά την Ντόρα Τσακνάκη, υπεύθυνη Γραφείου Τύπου των Εκδόσεων Μεταίχμιο, για την πολύτιμη συνδρομή της στη διοργάνωση της συνέντευξης με τον συγγραφέα.

Ευχαριστώ, επίσης, ιδιαιτέρως την Δέσποινα Δρακάκη, η οποία επιμελήθηκε τη μετάφραση των ερωτήσεών μου στα ισπανικά και των απαντήσεων στα ελληνικά.

Το αφήγημα του Pedro Juan Gutiérrez Ημερολόγιο επιβίωσης κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Κλεοπάτρας Ελαιοτριβιάρη.