Ζακοπάνε: Στα highlands της Πολωνίας…

Φωλιασμένος σε υψόμετρο 840 μέτρων στους πρόποδες της οροσειράς Τάτρας (Tatry στα πολωνικά), της υψηλότερης των Δυτικών Καρπαθίων και φυσικού συνόρου ανάμεσα στην Πολωνία και τη Σλοβακία, βρίσκεται ένας από τους δημοφιλέστερους ταξιδιωτικούς προορισμούς στην Πολωνία: η κωμόπολη Ζακοπάνε. Δημοφιλής τόσο για το εξαιρετικό φυσικό κάλλος της ευρύτερης περιοχής και για τις δυνατότητες για σκι και ορειβασία που προσφέρει, όσο και για την αυθεντικότητα της κουλτούρας των Górale, των ορεσίβιων κατοίκων του , κυρίως όσον αφορά την αρχιτεκτονική.

Το Ζακοπάνε βρίσκεται μόλις 100 χιλιόμετρα νοτίως της Κρακοβίας και είναι εύκολα προσβάσιμο τόσο οδικώς, όσο και σιδηροδρομικώς. Η λεωφορειακή σύνδεση με την Κρακοβία είναι συχνότατη και η διάρκεια του ταξιδιού αισθητά μικρότερη σε σύγκριση με εκείνη του τρένου. Υπάρχουν, αναπόφευκτα, και οργανωμένες ξεναγήσεις με αφετηρία  την Κρακοβία, τις οποίες, ωστόσο, δε σας συνιστώ, λόγω του υψηλότατου κόστους τους.

Πριν «ανακαλυφθεί» από την πολωνική αριστοκρατία στα μέσα του 19^ου αιώνα, το Ζακοπάνε δεν ήταν παρά ένα απομονωμένο ορεινό χωριό φημισμένο για τους ανυπότακτους, και συχνά επιρρεπείς σε ληστείες, βοσκούς και κτηνοτρόφους του. Από το 1850 και εξής, όμως, η ιντελιγκέντσια της Κρακοβίας διείδε, και σωστά, πολλαπλές δυνατότητες αξιοποίησης της περιοχής. Σε πρώτο επίπεδο, καθαρά τουριστικά. Έπειτα, ως σανατόριο για ασθενείς που υπέφεραν από φυματίωση, λόγω του εξαιρετικά υγιεινού κλίματός της. Ο γιατρός και βοτανολόγος Τίτους Τσαλουμπίνσκι (Tytus Chałubiński) ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα της μετατροπής του Ζακοπάνε σε σανατόριο, και κατ’ επέκταση σε χώρο αναψυχής των ασθενών, θέτοντας τις βάσεις για τη μεταγενέστερη τουριστική υπερ-ανάπτυξη της περιοχής. Ο σημαντικότερος, κι ίσως περισσότερο ιδεαλιστής, «έποικος» του Ζακοπάνε υπήρξε ο διακεκριμένος ποιητής, κριτικός τέχνης και συγγραφέας Στανισουάφ Βίτκιεβιτς (Stanisław Witkiewicz), ο οποίος έζησε σε αυτό τον τόπο από το 1890 μέχρι το 1908. Θεωρείται ο «πατέρας» του «στυλ του Ζακοπάνε» («Zakopane style»), μιας σχολής αρχιτεκτονικής βασισμένης στις παραδόσεις της περιοχής Ποντχάλε (Podhale), στην οποία υπάγεται γεωγραφικά και το Ζακοπάνε.

Λίγο πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Ζακοπάνε είχε πλέον εξελιχθεί σε μια απολύτως μποέμικη πολιτεία, όπου συνέρρεαν ποιητές, ζωγράφοι και συνθέτες για να βιώσουν μια πρωτόγνωρη αίσθηση προσωπικής ελευθερίας. Λέγεται μάλιστα ότι η περιρρέουσα ηδονιστική ατμόσφαιρα ήταν εντονότερη ακόμη κι από εκείνη της Κρακοβίας! Η λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδότησε την έναρξη της κυριαρχίας πιο συμβατικών μορφών τουρισμού. Έκτοτε, το Ζακοπάνε αποτελεί το σημαντικότερο θέρετρο για σκι στην Πολωνία.

Για να μπορέσετε να πάρετε μια ικανοποιητική γεύση απ’ όσα έχει να προσφέρει το Ζακοπάνε με σχετικά χαλαρούς ρυθμούς, μια παραμονή τουλάχιστον δύο ημερών είναι απαραίτητη. Ξεκινήστε τη μέρα σας με μια ζεστή σοκολάτα (η προσωπική μου εμμονή!) σε κάποιο από τα πολυάριθμα cafés της πόλης. Αν είστε λάτρεις της τζαζ, συνιστώ το Sanacja Café, το οποίο βρίσκεται στην οδό Κρουπόβκι (Krupówki), τον πιο πολυσύχναστο, αν και όχι αρχιτεκτονικά αξιολογότερο, δρόμο του Ζακοπάνε. Αν είστε παρατηρητικοί, σύντομα θα εντοπίσετε και το κεμπαπτζίδικο… «Ρόδος» (δε γνωρίζω αν το ελληνικό «δαιμόνιο» έχει φτάσει μέχρι τους πρόποδες των Τάτρας, ή αν απλώς πρόκειται για κάποιους ελληνολάτρες Πολωνούς επιχειρηματίες!).

Κατερχόμενοι την οδό Κρουπόβκι, σύντομα θα συναντήσετε την οδό Κοσιέλισκα (Kościeliska). Στρίβοντας αριστερά, δε θα αργήσετε να διαπιστώσετε γιατί ο δρόμος αυτός αποτελεί το αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Ζακοπάνε. Στο δεξί σας χέρι προβάλλει πρώτα η ξύλινη εκκλησία του Αγίου Κλημεντίου (Kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Zakopanem). Αν και εξωτερικά δεν της φαίνεται, πρόκειται για την παλαιότερη εκκλησία στην πόλη, μιας και ανεγέρθηκε το 1845! Το χαμηλοτάβανο εσωτερικό της αναδίδει μια μεθυστική μυρωδιά πεύκου, έχει μια αληθινά «ζεστή» αίσθηση κι ελάχιστα θυμίζει παραδοσιακή εκκλησία. Το ίδιο ισχύει και για το ελάχιστα συμβατικό και καθόλου ψυχρό, τουλάχιστον σε σύγκριση με τα «δυτικά» κριτήρια, παλιό νεκροταφείο, το οποίο βρίσκεται ακριβώς πίσω από την εκκλησία. Αν υπάρχει ένα μέρος στο Ζακοπάνε όπου μπορείτε πραγματικά να «ψυχανεμιστείτε» το παρελθόν, είναι εδώ! Τόσο οι ίδιοι οι τάφοι όσο και οι σταυροί είναι φτιαγμένοι από ξύλο, ενώ συχνά διανθίζονται από ξυλόγλυπτες ονειρικές φιγούρες του Χριστού και της Παναγίας. Έχεις την αίσθηση ότι πρόκειται για ένα νεκροταφείο περισσότερο παγανιστικό, παρά χριστιανικό, σμιλεμένο, θαρρείς, από κάποια παιχνιδιάρικα ξωτικά κι όχι από ανθρώπινο χέρι! Εδώ είναι θαμμένος, ανάμεσα σε άλλους, και ο Στανισουάφ Βίτκιεβιτς.

Στον ίδιο δρόμο, στο νούμερο 18, βρίσκεται η βίλλα Κολίμπα (villa Koliba), χτισμένη το 1893 από τον Βίτκιεβιτς, όπου στεγάζεται το μουσείο του «στυλ του Ζακοπάνε» (Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem), το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθείτε, αν σας ενδιαφέρει η πολωνική λαϊκή αρχιτεκτονική.

Επειδή το στομάχι σας πια θα γουργουρίζει, μια στάση για φαγητό είναι, ίσως, ευπρόσδεκτη! Στο παραδοσιακό, αν και αρκετά τουριστικό, εστιατόριο Gazdowo Kuznia μπορείτε να διαλέξετε μέσα από ένα εκτενές και γευστικά απολαυστικό μενού τοπικών πιάτων. Η εξυπηρέτηση είναι λίγο αργή, αλλά το φαγητό θα σας αποζημιώσει πλήρως!

Σε μια προέκταση της οδού Κρουπόβκι εκτείνεται η τοπική υπαίθρια αγορά, όπου μπορείτε να ψωνίσετε από μάλλινα ρούχα και ξυλόγλυπτα αντικείμενα, μέχρι CD και κασέτες παραδοσιακής μουσικής της περιοχής, όπως επίσης και γλυκύτατα… κουταβάκια! Η συνεννόηση είναι δύσκολη, μιας και περισσότεροι ορεσίβιοι έμποροι, τουλάχιστον οι μεγαλύτεροι ηλικιακά, δε γνωρίζουν άλλη γλώσσα πλην της πολωνικής. Οπότε για την αγορά κάποιου CD θα πρέπει να βασιστείτε στο ένστικτό σας ή, απλώς, στην καλή σας τύχη!  Προτού φύγετε από το υπαίθριο παζάρι, μην παραλείψετε να προμηθευτείτε το περίφημο μυρωδάτο καπνιστό τυρί, σήμα κατατεθέν του Ζακοπάνε, το οποίο γευστικά θυμίζει μετσοβόνε.

Βγαίνοντας από το παζάρι, φτάνετε στην είσοδο του τελεφερίκ που οδηγεί σε ένα πεντάλεπτο στην κορυφή του λόφου Γκουμπαλόβκα (Gubałówka), σε υψόμετρο 1.120 μέτρων. Η ανάβαση με τα πόδια είναι κάπως απαιτητική και διαρκεί περίπου μια ώρα. Αν η ατμόσφαιρα είναι αρκετά καθαρή, από την κορυφή του λόφου μπορείτε να απολαύσετε μια εξαιρετική πανοραμική θέα τόσο του Ζακοπάνε στα νότια, όσο και των εντυπωσιακών, συνήθως χιονοσκέπαστων, βουνοκορφών των Τάτρας, οι οποίες κυμαίνονται από 2.000 έως 2.500 μέτρα! Αποτελώντας Εθνικό Πάρκο ήδη από τη δεκαετία του 1950, η ευρύτερη περιοχή των Τάτρας σφύζει από άγρια ζωή. Αν είστε αρκετά τυχεροί, μπορεί σε κάποια από τις πεζοπορίες σας να συναντήσετε είδη τόσο σπάνια, όπως ο λύγκας, ο χρυσαετός ή η καφετιά αρκούδα. Αλλά, κι αν ακόμη δε συμβεί κάτι τέτοιο, θα έχετε γεμίσει τα πνευμόνια σας με πεντακάθαρο αέρα. Δεν είναι και λίγο!