Γκαμπριέλα Καμπεσόν Κάμαρα: «Η λογοτεχνία είναι τρόπος ζωής “εξωσκελετικός”»

 

Φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker 2020, το μυθιστόρημα της Αργεντίνας Γκαμπριέλα Καμπεσόν Κάμαρα Οι περιπέτειες της Τσίνα Άιρον επανερμηνεύει ένα κλασικό αργεντίνικο έπος μέσα από μια κουίρ/λεσβιακή/φεμινιστική οπτική.

Συναντώντας την συγγραφέα στην Αθήνα στο πλαίσιο του 15^ου Φεστιβάλ ΛΕΑ (13-24 Ιουνίου 2023).

Όλες οι δραστηριότητές σας -δημοσιογραφική, κοινωνικοπολιτική, συγγραφική-περιστρέφονται γύρω από τις θηλυκότητες και τις ανάγκες, τις επιθυμίες, τα βιώματα και τα προβλήματά τους.

Κατά πόσο έχει αυτή η επιλογή υπάρξει η απάντηση στην πατριαρχική αργεντίνικη κοινωνία;

Κι εγώ όπως και τόσες γυναίκες ζούμε κάτω από την πατριαρχία. Θέλουμε, λοιπόν, πια να αποκτήσουμε τα ίδια δικαιώματα.

Κατά μία έννοια μπορούμε να σκεφτούμε την πατριαρχία ως κάτι που βλέπει τις γυναίκες σαν ένα αντικείμενο, ένα αγαθό για τους άντρες, που τους ανήκει.

Είναι σαν τα πάντα -οι γυναίκες, τα παιδιά, τα ζώα, οι λίμνες- να έχουν κατασκευαστεί για να υποστούν εκμετάλλευση από λευκούς άντρες. Η λογοτεχνία μου απαντά σ’ αυτό, αλλά όχι υπό μια στενή έννοια του φεμινισμού.

Ποια έννοια, ποια εκδοχή/ερμηνεία του φεμινισμού υιοθετείτε, επομένως;

Την αντικαπιταλιστική, οικολογική, αντιφασιστική, αντιαποικιοκρατική.

Είστε ξεκάθαρη!

Δε μιλάω, όμως, μόνο για τη μάχη ενάντια στην καταπίεση που βιώνουν οι γυναίκες, αλλά -όπως προανέφερα- εναντίον της αντίληψης της ζωής ως αντικειμένου.

Η γυναικεία καταπίεση είναι ασφαλώς είναι ένα σημαντικό ζήτημα, ωστόσο πρόκειται για κάτι ευρύτερο. Υπάρχουν, εξάλλου, και πολλοί άντρες τους οποίους νιώθω δικούς μου ανθρώπους.

Επιστρέφω στο μυθιστόρημά σας, το Οι περιπέτειες της Τσίνα Άιρον, που συνιστά ξαναδούλεμα ενός αργεντίνικου έπους από μια κουίρ/λεσβιακή/φεμινιστική οπτική.

Γιατί επιλέξατε να επανερμηνεύσετε το συγκεκριμένο έπος βάσει της συγκεκριμένης οπτικής;

Θα μπορούσα να αντιστρέψω την ερώτηση: γιατί βάσει μιας μη κουίρ, ετεροκανονικής οπτικής;

Όταν μιλάμε για κουίρ άτομα, πρέπει να μιλάμε για τις διάφορες δυναμικές που υπάρχουν στις μεταξύ τους σχέσεις.

Από την άλλη, ο Μαρτίν Φιέρο ποτέ δε χρησιμοποιούσε ονόματα αναφερόμενος στους χαρακτήρες του. Η γυναίκα του δεν αναφερόταν ποτέ ονομαστικά, τα παιδιά του το ίδιο.

Ο μόνος που κατονομαζόταν ήταν ο φίλος του ο Κρους. Και είναι ο μόνος για τον οποίο θρηνεί, όπως θρηνούσε ο Αχιλλέας για τον θάνατο του φίλου του, Πάτροκλου. Είναι η μοναδική σχέση αγάπης που έχει.

Αντιθέτως, όταν πεθαίνουν η γυναίκα και τα παιδιά του, ο Φιέρο δεν κλαίει.

Ας εστιάσουμε στη δομή του βιβλίου. Μου έδωσε την εντύπωση ότι πρόκειται για ένα ταξίδι μύησης διαρθρωμένο σε τρία διαφορετικά στάδια. Είναι όντως έτσι;

Αγαπώ αυτή τη λέξη, «λογοτεχνία»!

Κι εγώ!

Πράγματι, υπήρξε ένα ταξίδι μύησης. Δεν ξεκίνησα να το γράφω έτσι, όμως. Γράφω με άφθονη δημιουργικότητα.

Αντιλαμβάνεστε και τη λογοτεχνία ως μια διαδικασία μύησης;

Για μένα η λογοτεχνία είναι μια δραστηριότητα που μου επιτρέπει να ζω στον κόσμο- αυτό συμβαίνει με όλους τους συγγραφείς, πιστεύω. Είναι ένας τρόπος ζωής «εξωσκελετικός», που μου επιτρέπει να ζω στο εξωτερικό περιβάλλον.

Όσον αφορά στη σχέση συγγραφέα-αναγνώστη/αναγνώστριας, το βιβλίο είναι πιο ενδιαφέρον από τον συγγραφέα, και μιλάει για πολύ περισσότερα από ό,τι αυτός/αυτή.

Γιατί η Τσίνα χρειαζόταν μια λευκή γυναίκα, στην περίπτωση του βιβλίου σας την Σκωτσέζα Λιζ, προκειμένου να την ενθαρρύνει/βοηθήσει να χειραφετηθεί; Υπό ένα αντιαποικοκρατικό πρίσμα, δεν είναι κάπως αντιφατικό αυτό;

Γιατί η διαδρομή της αργεντίνικης κουλτούρας ακολουθεί παρόμοια «μονοπάτια», και υπάρχει αυτή η αγάπη για την Αγγλία, η σαγήνη που ασκεί.

Αλλά πάλι, μπορεί η Λιζ να είναι λευκή και κοκκινομάλλα, είναι όμως ένα συγκεκριμένο άτομο, ένας χαρακτήρας.

Στο τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος, πάντως, τα αγγλικά δε χρησιμοποιούνται καθόλου, μόνο τοπικές ιθαγενικές γλώσσες.

Το τρίτο, λοιπόν, στάδιο του βιβλίου, που εκτυλίσσεται στα ινδιάνικα εδάφη, είναι για μένα το πιο συναρπαστικό: παγανιστικό, πανσεξουαλικό, γεμάτο επιθυμίες και δυνατότητες.

Έτσι φαντάζεστε/οραματίζεστε και την κοινωνία, τις ανθρώπινες σχέσεις, τη δομή της οικογένειας;

Θα ήθελα να ζω σ’ έναν κόσμο όπου η επιθυμία είναι ελεύθερη και δεν τιμωρείται καθόλου. Θα ήθελα, επίσης, να ζω σ’ έναν κόσμο που κατανοεί πως αποτελούμε κομμάτι της φύσης. Είμαστε φτιαγμένες και φτιαγμένοι από γη.

Νομίζω ότι πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε έναν καινούριο πιθανό κόσμο, γιατί αυτός στον οποίο ζούμε τελειώνει. Εξαντλείται το πετρέλαιο, η κλιματική κρίση βαθαίνει και δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να ζούμε κατά τον ίδιο τρόπο.

Και πρέπει να το κάνουμε γρήγορα, μαζί. Να φανταστούμε, επίσης, ένα μέλλον που δε θα είναι αποκαλυπτικό. Το χρωστάμε στα παιδιά μας, ακόμα κι αν δεν έχουμε παιδιά! (Γέλιο). Αλλά και στη ζωή η οποία έρχεται μετά από εμάς.

Αν το κάνουμε αργότερα, θα είναι πολύ αργά.

Πολύ αργά, και μέχρι τότε ο γαμημένος ο Έλον Μασκ θα έχει πετάξει μέχρι τη Σελήνη!

Πέραν της λογοτεχνίας, η οποία ίσως συμβάλλει στο να φανταζόμαστε έναν διαφορετικό κόσμο, υπάρχει κι ο τρόπος που σχετιζόμαστε μεταξύ μας μέσω του αγώνα.

Η λογοτεχνία είναι κάτι πολύ μικρό! Πρέπει να χτίσουμε δίκτυα, να συνδεθούμε ο ένας με την άλλη και να οικοδομήσουμε το κοινό μας μέλλον.

Το αναφέρει, άλλωστε, κάπου κι η Τσίνα, ότι δηλαδή υπάρχουμε και αισθανόμαστε μέσω του τρόπου που συνδεόμαστε με τους άλλους ανθρώπους.

Με τους άλλους ανθρώπους και άλλες έμβιες υπάρξεις.

Ασχολείστε, αν δεν κάνω λάθος, με τον φεμινιστικό ακτιβισμό.

Πιο πολύ ασχολούμουν στο παρελθόν. Τώρα εμπλέκομαι σε έναν οικο-κοινωνικό και φεμινιστικό ακτιβισμό στο πλαίσιο που ανέφερα νωρίτερα.

Έχετε παρατηρήσει κάποια αλλαγή στην αργεντίνικη κοινωνία τα τελευταία χρόνια σε σχέση με τον τρόπο που αντιμετωπίζονται τα έμφυλα ζητήματα;

Η κατάσταση είναι παράδοξη, για να χρησιμοποιήσω μια ελληνική λέξη- και σύνθετη.

Από τη μία, ένας άντρας δεν μπορεί πλέον να δηλώσει ανοιχτά, «Ναι, δέρνω την γυναίκα μου». Δεν είναι ανεκτό κοινωνικά.

Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός γυναικοκτονιών: γυναίκες που δολοφονούνται απλά επειδή είναι γυναίκες. Ο αριθμός αυτός δε μειώνεται.

Αυξάνεται, εξάλλου, το επίπεδο φτώχειας.

Όταν ήμουν παιδί, φτωχό ήταν μόνο το 4% του πληθυσμού. Τώρα είναι -περισσότερο ή λιγότερο- το 50%, αν και πιστεύω πως το πραγματικό ποσοστό είναι μεγαλύτερο από το επίσημο. Η διαδικασία της φτωχοποίησης είναι πολύ βίαιη. .

Οι εξορύξεις, επιπλέον, σκοτώνουν, την ίδια στιγμή που υπόσχονται ένα μέλλον το οποίο δεν έρχεται ποτέ. Το μόνο που αφήνουν για εμάς είναι φτώχεια και απονεκρωμένα εδάφη.

Δεν το βάζετε κάτω, ωστόσο, δεν απελπίζεστε τόσο εύκολα.

Απελπίζομαι πολύ εύκολα, κάθε μέρα, αλλά δεν το βάζω κάτω. Πρέπει να πολεμήσεις, δεν έχεις άλλη επιλογή. Δεν υπάρχει πλέον κάποιο μέρος όπου να αναζητήσεις καταφύγιο. Πού θα πας;

Όλος ο πλανήτης βιώνει έναν σιωπηλό πόλεμο. Είναι πόλεμος, όμως, και μάς σκοτώνουν. Σκοτώνουν μέχρι και τον Αμαζόνιο, που συνδέεται με το πλανητικό οικοσύστημα. Μια καταστροφή! Δεν έχω καταφέρει να φτάσω εκεί. Θα το κάνω.

Αν δε γράφατε, τι άλλο θα κάνατε με το ίδιο πάθος και την ίδια αφοσίωση;

Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να είμαι κάτι άλλο. Έχω υπάρξει και άλλα, αλλά δεν ήμουν ικανοποιημένη μ’ αυτά. Θα ήθελα, πάντως, να εργαζόμουν ως βιολόγος.

Η βιολογία έχει και μια ποιητική διάσταση.

Ναι, θα μπορούσε!

Πώς ήταν για εσάς οι μέρες που περάσατε στην Ελλάδα μέχρι στιγμής; Φαντάζομαι ότι δεν είναι η πρώτη σας φορά στη χώρα.

Κι όμως, είναι η πρώτη μου φορά. Είμαι ερωτευμένη με την Αθήνα! Αισθάνομαι σαν στο σπίτι μου εδώ, και δε νιώθω καθόλου έτσι στην Ευρώπη.

Υπάρχει μια παρόμοια αίσθηση με εκείνη της Αργεντινής: πολιτισμικά, στον τρόπο που ο ένας αντιμετωπίζει την άλλη, ακόμα και στην αρχιτεκτονική. Πολλές ομοιότητες με τη λατινοαμερικάνικη.

Είναι και η Ακρόπολη. Όταν ήμουν πολύ νέα, σπούδαζα αρχαία ελληνικά, και τα αγάπησα. Τώρα τα έχω ξεχάσει, βέβαια!

Η συνέντευξη με την συγγραφέα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 15^ου Φεστιβάλ ΛΕΑ (13-24 Ιουνίου 2023). 

Ευχαριστώ θερμά την Ισμήνη Κουρούπη (Εκδόσεις Καστανιώτη) για τη συμβολή της στον προγραμματισμό της συνέντευξης και για την παραχώρηση της φωτογραφίας της συγγραφέως που συνοδεύει το κείμενο.

Ευχαριστώ, επίσης, την Αλεξάνδρα Φαρσάρη για τη συνδρομή της στη διερμηνεία του τμήματος της συνέντευξης που διεξήχθη στα ισπανικά.

Το μυθιστόρημα της Γκαμπριέλα Καμπεσόν Κάμαρα Οι περιπέτειες της Τσίνα Άιρον κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση της Άννας Βερροιοπούλου.