Mehdi M. Barsaoui: «Η οικογένεια είναι μια ευρεία έννοια»

 

Μια μεσοαστική τυνησιακή οικογένεια πέφτει θύμα ένοπλης επίθεσης ισλαμιστών, και ο μικρός γιος της τραυματίζεται σοβαρά. Η αναζήτηση δωρητή οργάνου θα φέρει στην επιφάνεια ένα κρυμμένο μυστικό.

Αυτός είναι ο «καμβάς» πάνω στον οποίο φιλοτεχνείται το αξιοσημείωτο μεγάλου μήκους ντεμπούτο μυθοπλασίας του Τυνήσιου σκηνοθέτη Mehdi M. Barsaoui Ένας Γιος, που προβάλλεται από τις 15 Ιουλίου. Συνομιλώντας μαζί του.

Το μεγάλου μήκους ντεμπούτο σου μυθοπλασίας, Ένας Γιος, εκτυλίσσεται το 2011. Γιατί επέλεξες τη συγκεκριμένη χρονιά;

Το 2011 ήταν μια πολύ σημαντική χρονιά για εμάς τους Τυνήσιους, για τον αραβικό κόσμο και την αραβική περιοχή, γιατί μεταβήκαμε από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία.

Έκτοτε, όλα άλλαξαν στην Τυνησία.

Δεν ήθελα να κάνω ένα πολιτικό φιλμ. Ήταν πολύ σημαντικό για μένα να μιλήσω για την ιστορία μιας φυσιολογικής οικογένειας η οποία εξελίσσεται και ωριμάζει σε ένα ιδιαίτερο κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο.

Η κεντρική ιδέα αφορά στο πώς ο άντρας/πατέρας, η γυναίκα/μητέρα και το ζευγάρι θα καταπιαστούν με αυτή την αλήθεια εντός ενός πολύ θρησκευτικού πλαισίου.

Πρόκειται για μια οικογένεια προερχόμενη από τα ανώτερα μεσοαστικά στρώματα της τυνησιακής κοινωνίας, θα μπορούσε να συμπεράνει κάποιος.

Είναι πλούσιοι, εμφανίσιμοι, διαθέτουν ένα Range Rover -και κάτι τέτοιο είναι πολύ ακριβό στην Τυνησία-, έχουν προνόμια. Ζουν σχεδόν σε ένα κουκούλι.

Νομίζουν, λοιπόν, ότι είναι προστατευμένοι από την πραγματικότητα. Εισερχόμαστε σ’ αυτή την πραγματικότητα όταν το αυτοκίνητο δέχεται πυροβολισμούς στο μπλόκο και το κουκούλι θρυμματίζεται.

Τοποθέτησες το ζευγάρι εντός του συγκεκριμένης τάξης για να καταστήσει τη μετάβασή τους σε μια νέα κατάσταση πιο δραματική και έντονη;

Σίγουρα.

Θεωρητικά, με τα λεφτά τους είναι προστατευμένοι από την πραγματικότητα, από τα δημόσια νοσοκομεία και μπορούν να πάνε σε οποιαδήποτε ιδιωτική κλινική και να πάρουν όλα τα φάρμακα που χρειάζονται.

Στην Τυνησία, ωστόσο, η διαδικασία δωρεάς οργάνων μπορεί να γίνει μόνο σε νοσοκομείο, κι η κεντρική ιδέα ήταν να τους εντάξω σε μια πραγματικότητα που δε βιώνουν.

Είναι απολύτως χαμένοι όταν μπαίνουν στο νοσοκομείο. Αν παρατηρήσεις πώς είναι ντυμένη η Μεριέμ, μοιάζει με εξωγήινη. Ακόμα και η φυσιογνωμία της έχει κάτι το ευρωπαϊκό. Όλοι τους κοιτάζουν πολύ παράξενα.

Στο νοσοκομείο όλα τους προνόμια χάνονται, κι είναι όπως οποιοσδήποτε άλλος Τυνήσιος.

Kαταπιάνεσαι με μια σειρά θεμάτων -από την πατρότητα και τη σχέση ενός ζευγαριού μέχρι τη θέση της γυναίκας στην τυνησιακή κοινωνία, τον πόλεμο και τη διακίνηση οργάνων.

Πόσο απαιτητικό ήταν να διατηρήσεις τον αφηγηματικό αυτοέλεγχο χωρίς το φιλμ να μοιάζει παραγεμισμένο ή υπερβολικά φιλόδοξο;

Γελάω, γιατί και τώρα που γράφω το σενάριο για τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία μου αντιμετωπίζω το ίδιο πρόβλημα: υπερβολικά πολλά ζητήματα!

Δεν ξέρω πώς τα κατάφερα. Το μόνο που ξέρω είναι ότι ήθελα να μιλήσω για όλα αυτά τα θέματα, και αποφάσισα να το κάνω.

Από το πρώτο προσχέδιο του σεναρίου υπήρχε αυτή η δομή: μια πλούσια οικογένεια που έρχεται αντιμέτωπη με μια νέα εποχή. Το πιο δύσκολο ήταν να βρω τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στα διάφορα θέματα.

Τα τέσσερα χρόνια ανάπτυξης του σεναρίου πέρασαν με επιτυχία, γιατί σε κάθε στάδιο της συγγραφής ήμουν συγκεντρωμένος σε ένα επίπεδο του σεναρίου:

Από τον αντρικό χαρακτήρα στον γυναικείο, έπειτα στις κλινικές περιπτώσεις και στη συνέχεια στο κοινωνικό υπόβαθρο. Δούλεψα βήμα-βήμα. Για μένα ήταν ξεκάθαρο, όχι όμως και για όσους διάβαζαν το σενάριο.

Βοηθήθηκες από το έμπειρο πρωταγωνιστικό δίδυμο, τον Sami Bouajila και την Najla Ben Abdallah;΄

Ο Sami είναι πολύ γνωστός στη Γαλλία, είναι ένας διάσημος ηθοποιός.

Η Najla, από την άλλη πλευρά, είναι σταρ εδώ, στην Τυνησία, με εκατομμύρια ακολούθους στο Instagram, αλλά όχι διεθνώς.

Οι ηθοποιοί εμφανίστηκαν πολύ όψιμα στη διαδικασία και άρχισα να δουλεύω μαζί τους έξι μήνες πριν την έναρξη των γυρισμάτων. Οι πρόβες ήταν κάτι πολύ σημαντικό. Δε συνεργαστήκαμε στο σενάριο, αλλά δουλέψαμε τους διαλόγους από κοινού.

Οι διάλογοι πρέπει να ακούγονται πολύ φυσικοί. Δε μ’ αρέσει ν’ ακούγονται γραμμένοι. Είναι σημαντικό οι ηθοποιοί να έχουν τον έλεγχο των διαλόγων. Διαρκώς αναζητώ την αλήθεια. Και δεν μπορείς να την αποπνέεις αν δεν είσαι φυσικός.

Για να είσαι φυσικός πρέπει να μοιάζεις πολύ με τον χαρακτήρα που υποδύεσαι.

Γυρίσαμε την ταινία σε 36 μέρες -κι αυτό δεν είναι πολύ-, οπότε δεν είχαμε τον χρόνο να ψάξουμε, να δοκιμάσουμε και να συζητήσουμε στο πλατό. Όλα έπρεπε να γίνουν νωρίτερα.

Είναι πολύ γενναιόδωροι ηθοποιοί, και το τρίο, περιλαμβανομένου του παιδιού, δούλεψε πολύ καλά. Τους σέβομαι πραγματικά ως ανθρώπους, και νομίζω ότι τα πράγματα πήγαν καλά γιατί όλοι τους εμπιστεύτηκαν το φιλμ και την ιστορία.

Πόσο σημαντική είναι η πατρότητα για σένα σε προσωπικό επίπεδο;

Είμαι πατέρας εδώ και τρεις μήνες, έχω ένα κοριτσάκι, αλλά ανάμεσα στη συγγραφή, τα γυρίσματα και την κυκλοφορία της ταινίας δεν ήμουν. Μπορείς, όμως, να μιλήσεις για την πατρότητα, ακόμα κι αν δεν είσαι ο ίδιος πατέρας.

Όλοι είμαστε γιοι κάποιου και κάποιας, άλλωστε. Το φιλμ δεν είναι αυτοβιογραφικό, ωστόσο. Μοιάζω πολύ του πατέρα μου, οπότε δεν υπάρχει αμφιβολία πως είναι ο βιολογικός μου πατέρας!

Μεγάλωσα, πάντως, μαζί με τα παιδιά του πατέρα και της μητέρας μου από άλλους γάμους, επομένως για μένα η οικογένεια είναι μια ευρεία έννοια.

Ήθελα, λοιπόν, να μιλήσω για το τι σημαίνει οικογένεια, τι σημαίνει οικογένεια στην Τυνησία και στον αραβικό κόσμο, τι σημαίνει να είσαι πατέρας και μητέρα σε μια αραβική χώρα.

Αυτά τα ερωτήματα με ενδιέφεραν και προσπάθησα να τα απαντήσω με αυτή την ταινία.

Είτε πρόκειται για τον αραβικό κόσμο, είτε για τον λεγόμενο «δυτικό», όλοι και όλες ζούμε, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, σε ένα πατριαρχικό σύστημα.

Νιώθεις ή νομίζεις ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει στην Τυνησία την τελευταία δεκαετία;

Είμαι πεπεισμένος πως η Τυνησία κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, ακόμα κι αν η κατάσταση είναι δύσκολη και το μονοπάτι δύσβατο και μερικές φορές σκοτεινό.

Δε θα μπορούσα να έχω γυρίσει τον Γιο υπό τη δικτατορία του Μπεν Αλί, ούτε να μιλήσω για τη διακίνηση οργάνων στον Νότο, στα σύνορα με τη Λιβύη, ή εντός των ιδιωτικών νοσοκομείων.  

Δεν μπορώ να είμαι απαισιόδοξος, λοιπόν. Το καλύτερο που κερδίσαμε με την Επανάσταση ήταν η ελευθερία του λόγου. Τώρα, στην Τυνησία μπορούμε να μιλήσουμε για τα πάντα, και ν’ αποκηρύξουμε τα πάντα, ακόμα και τον Πρόεδρο.

Ως καλλιτέχνης, σκηνοθέτης και πολίτης, είμαι πολύ περήφανος, γιατί είμαστε ελεύθεροι. Η ελευθερία είναι ανεκτίμητη. Και ευθύνη μας είναι να μιλάμε για τα προβλήματα της κοινωνίας μας.

Υπάρχει μια νύξη για ένα ελπιδοφόρο μέλλον, μια ελπιδοφόρα έκβαση στο τέλος της ταινίας, έστω και υπαινικτικά, κάτι που επιβεβαιώνει την αισιοδοξία την οποία αισθάνεσαι.

Χαίρομαι που το είδες έτσι. Ίσως ξεκινήσουν κάτι καλύτερο.

Δε θα μπορούσες, βέβαια, να έχεις προβλέψει ότι, ανάμεσα στα άλλα, θα ανέκυπτε μια τέτοια πανδημία.

Ακριβώς.

Πώς ήταν για σένα; Καθυστέρησε, δυσχέρανε τα δημιουργικά σου σχέδια; Απ’ όσο διαβάζω, έχει και πάλι επιβληθεί μερικό lockdown στην Τυνησία αυτές τις βδομάδες.

Ω, Θεέ μου! Η κατάσταση είναι πολύ δραματική εδώ, έχουμε πολλά κρούσματα και θανάτους.

Υπήρξα τυχερός, γιατί το φιλμ έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στη Βενετία το 2019, κι έπειτα ταξίδεψα σε φεστιβάλ επί ένα εξάμηνο. Δυστυχώς, η βορειομερικανική και η βραζιλιάνικη κυκλοφορία του διακόπηκαν.

Αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι, μόνο προσπαθήσουμε να παραμείνουμε ασφαλείς και ν’ απολαμβάνουμε τις απλές στιγμές.

Ανυπομονώ να δω το τέλος αυτής της περιόδου και του κορονοϊού. Είναι εφιάλτης.

Ευχαριστώ θερμά τον Marc Irmer, συμπαραγωγό της ταινίας, για την πολύτιμη συνδρομή του στη διεξαγωγή της συνέντευξης.

Η ταινία του Mehdi M. Barsaoui Ένας Γιος προβάλλεται από τις 15 Ιουλίου στους κινηματογράφους σε διανομή της Cinobo.