Αλάνα Σ. Πορτέρο: «Χρωστώ τα πιο σημαντικά μαθήματά μου στην επιθυμία»

 

Αλάνα Σ. Πορτέρο (Φωτογραφία: Flora Downes)

Μυθιστόρημα σεξουαλικής ενηλικίωσης με φόντο την εργατική τάξη, το Κακή Συνήθεια της τρανς Ισπανίδας συγγραφέως, ακτιβίστριας και δημοσιογράφου Αλάνα Σ. Πορτέρο είναι ένα βιβλίο βαθύ, ποιητικό και ταξικά συνειδητοποιημένο.

Συνομιλώντας με την συγγραφέα με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία του στα ελληνικά.

Το Kακή Συνήθεια ταξινομείται ως ένα μυθιστόρημα σεξουαλικής ενηλικίωσης με φόντο την εργατική τάξη.

Σε μένα, ωστόσο, περισσότερο μοιάζει με μια συλλογή χαλαρά -και κινηματογραφικά- συνδεδεμένων διηγημάτων, με την αφηγήτρια να είναι ο μόνος χαρακτήρας που βρίσκεται παντού.

Είναι ένας καλός τρόπος να το δεις.

Το μυθιστόρημα χτίστηκε βάσει αρκετά κλασικών συντεταγμένων. Δε νομίζω ότι είναι ένα ιδιαίτερα μυθιστορηματικό κείμενο στη μορφή του.

Αλλά η παράδοση των λαϊκών παραμυθιών και η διαίρεση σε ωδές των ελληνικών επικών κειμένων είναι μεγάλη επιρροή για μένα, οπότε μου αρέσει αυτή η ιδέα της αφήγησης μιας ζωής που αποτελείται από διηγήματα.

Θα ήθελες να αναλύσεις τον τρόπο δόμησής του και τον ρόλο του περιβάλλοντος -τις εργατικές γειτονιές της Μαδρίτης που αναφέρονται στο βιβλίο και την ίδια τη Μαδρίτη ως πόλη-, και σε κοινωνικοπολιτικό και σε μυθοπλαστικό επίπεδο;

Συχνά, οι ιστορίες oι οποίες εκτυλίσσονται σε περιβάλλοντα της εργατικής τάξης είναι αφηγημένες υπό το πρίσμα ενός συγκεκριμένου «ταξικού τουρισμού» που με ενοχλεί πολύ.

Για μένα, ήταν θεμελιώδες να αφηγηθώ την τάξη με όρους πολιτικής δικαίωσης, με οριζόντια οπτική. Αυτό δε με εμποδίζει να χρησιμοποιήσω όλα τα ποιητικά και λογοτεχνικά μέσα τα οποία έχω στη διάθεσή μου.

Το να βρεις έναν όμορφο τρόπο να φανταστείς την τάξη και την πόλη είναι από μόνη του μια πολιτική πράξη.

Η φτώχεια κι η περιθωριοποίηση έχουν δικαίωμα στην ποίηση. Η λαϊκή κουλτούρα που μιλάει για τους ανθρώπους δε χρειάζεται πάντα να είναι υπερρεαλιστική.

Όσον αφορά στη Μαδρίτη, είναι μια πόλη από την οποία οι δεξιές πολιτικές έχουν αποσπάσει σχεδόν όλη την προσωπικότητα και τη γοητεία της, εκτός από το ότι την καθιστούν αβίωτη για τους ανθρώπους της εργατικής τάξης.

Ήθελα να αφηγηθώ αυτήν την ιστορία καλά, να θυμηθώ πώς ήταν η πόλη χωρίς να την εξιδανικεύω, να εξιστορήσω πώς οι αλλαγές την απογυμνώνουν από σχεδόν όλα όσα την καθιστούν διαφορετική από άλλες πόλεις.

Με ποια έννοια είναι η Μαδρίτη μια πόλη «όπου η ασχήμια έβρισκε τον τρόπο να ξελογιάζει», όπως εξομολογείται η αφηγήτρια;

Επειδή η Μαδρίτη δεν έχει το πλάτος άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων, δεν έχει επίσης μνημειακότητα, είναι μια πόλη στενών δρόμων, ανθρώπων.

H ομορφιά της Μαδρίτης βρισκόταν πάντα στο χάος της, στην ικανότητά της να εκπλήσσει, στο μικρό που γίνεται μεγάλο.

Κανείς δεν έρχεται στη Μαδρίτη λέγοντας, «Τι όμορφη πόλη!», αλλά φεύγοντας από αυτήν οι άνθρωποι συνηθίζουν να αναφωνούν: «Τι ωραία που πέρασα!»

Πόσο σημαντική είναι η επανοικειοποίηση των ΛΟΑΤΚΙ+ αφηγήσεων, όπως αυτή που αποτυπώνεις, από μέλη της αντίστοιχης κοινότητας;

Οι ΛΟΑΤΚΙ+ αφηγήσεις αποτελούν μέρος του καθολικού. Έχουμε το δικαίωμα να είμαστε οικουμενικές, και χωρίς εμάς η οικουμενική κουλτούρα δεν είναι πλήρης, η αφομοίωση αλλάζει τα πάντα.

Μόλις το ξεκαθαρίσουμε αυτό, οι αφηγηματικές μας φωνές θα ξεδιπλώσουν όλες τους τις δυνατότητες.

Είναι επιβεβλημένο να σταματήσουμε να γράφουμε πεπεισμένες ότι το κάνουμε από το περιθώριο και για το περιθώριο, αυτή η νοοτροπία μας κάνει μικρότερες, ασήμαντες και δεν είμαστε κάτι τέτοιο.

Όταν γράφεις, έχεις κυρίως τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα κατά νου, ή απευθύνεσαι και σε ευρύτερα αναγνωστικά κοινά;

Προσπαθώ να μη σκέφτομαι ποτέ τους αναγνώστες.

Το μεγαλύτερο σημάδι σεβασμού που μπορώ να τους προσφέρω είναι να γράφω ακριβώς αυτό το οποίο θέλω. Σε κάθε περίπτωση, ένας/μία συγγραφέας θέλει να τον διαβάζουν όλοι και να δημιουργεί συζητήσεις μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων.

Παρά τη -συνήθως σκληρή- εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα που ανακατασκευάζει και μεταφέρει, η γλώσσα σου είναι εξαιρετικά ποιητική. Πώς σχετίζεσαι με το σύμπαν της ποίησης;

Η ποίηση είναι το φυσικό μου μέσο, ​​μου ήταν δύσκολο να εγκαταλείψω το σύμπαν της καθαρής αφαίρεσης και να μάθω να τοποθετώ την ποίηση σε στέρεο έδαφος.

Η φαντασία μου, ο τρόπος που προσεγγίζω την πραγματικότητα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από μεταφορές, ίσως ως μορφή προστασίας.

Η ματιά μου στα πράγματα είναι ποιητική, πρέπει να υπενθυμίζω στον εαυτό μου κάθε μέρα ότι πρέπει να πατήσω σε στέρεο έδαφος.

Η δουλειά μου στα Μ.Μ.Ε. με βοήθησε πολύ να ενώσω αυτούς τους δύο κόσμους, οι στήλες και τα άρθρα μου με έμαθαν να χτίζω στέρεες αφηγηματικές δομές πάνω στις οποίες να υποστηρίζω το ποιητικό.

«Οι τύψεις και η αυτοσυγκράτηση έρχονται με την ηλικία, όταν υποχωρεί ο εγωισμός, καθώς περνάμε στην άλλη πλευρά της ζωής και αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι δεν υπάρχει τίποτε άσχημο που να μην καταφέρει τελικά να μας αγγίξει», συλλογίζεται η αφηγήτρια.

Πώς διαχειρίζεσαι τις τύψεις, την αυτοσυγκράτηση, τον εγωισμό και το πέρασμα «στην άλλη πλευρά της ζωής»;

Κατανοώντας ότι δεν υπάρχει περίπτωση να διασχίσεις τον κόσμο χωρίς να βιώνεις αυτά τα συναισθήματα. Είναι μέρος της ζωής όσο καλά και αλώβητα θέλει κάποιος να τον διασχίσει.

Το να βλάπτεις τους άλλους είναι αναπόφευκτο, το να μετανιώνεις για βήματα είναι αναπόφευκτο, το να συμπεριφέρεσαι εγωιστικά είναι αναπόφευκτο.

Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τελειοποιήσουμε καθένα από αυτά τα στάδια της ψυχής, να μάθουμε από αυτά όσο περισσότερα μπορούμε. Είναι εξαιρετικά εργαλεία για να γράφουμε με κάποιο βάθος, για παράδειγμα.

Η ενοχή, που γενικά συνοδεύει αυτά τα συναισθήματα, είναι εντελώς άχρηστη, είναι ένας τρόπος παγώματος της μάθησης.

«Όλα τα κοριτσάκια τρανς μεγαλώνουμε στη μοναξιά», σημειώνει αλλού. Βίωσες παρόμοια μοναξιά μεγαλώνοντας; Ή υπήρχαν και συνήθειες, στιγμές, τόποι, σχέσεις -και μουσική- που έκαναν τη ζωή σου λιγάκι φωτεινότερη;

Απολύτως ναι. Και με τον καιρό και την ωριμότητα έχω καταλάβει ότι αυτή η μοναξιά την οποία βιώνουμε τα τρανς κορίτσια στην αρχή της ζωής μας γίνεται κάτι πολύ χρήσιμο.

Αφιερώνουμε πολύ χρόνο κοιτάζοντας τη ζωή απέξω, έτσι ώστε να έχουμε μια μοναδική οπτική των πραγμάτων, μια συνολική άποψη που οι άλλοι άνθρωποι δεν μπορούν να καταλάβουν.

Και βέβαια, τα βιβλία, η μουσική, οι ταινίες υπήρξαν στιγμιαία λύτρωση, η πύλη για έναν άλλο κόσμο χωρίς κρίση, χωρίς μοναξιά, χωρίς τον εαυτό μου. Ήταν ένας τρόπος ύπαρξης στη θέση, στο πετσί ενός άλλου ανθρώπου. Ήταν χαρά.

«Ξέρεις ότι αγαπάς χωρίς συμπλέγματα όταν παύεις να φοβάσαι τις χειρονομίες που σε προδίδουν ως εραστή», αναγνωρίζει η αφηγήτρια. Πότε έπαψες να φοβάσαι εκείνες τις χειρονομίες;

Σταμάτησα να τις φοβάμαι χάρη στους άλλους ανθρώπους. Χάρη στην αγάπη και την επιθυμία των άλλων. Όταν υπήρξα επιθυμητή και αγαπητή με αρκετό πάθος και ελαφρότητα ώστε να μη μένει περιθώριο για φόβο.

Δε μου πήρε πολύ, στην πραγματικότητα. Χρωστώ όλα τα πιο σημαντικά μαθήματά μου στην επιθυμία. Είναι ένα ασφαλές μέρος για μένα.

Εκτός από συγγραφέας είσαι και ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβίστρια.

Σε ποιον βαθμό έχει υπάρξει πραγματική μεταστροφή όσον αφορά στο πώς γίνονται αντιληπτά/αντιμετωπίζονται τα ΛΟΑΤΚI+ άτομα σε κοινωνικό και θεσμικό επίπεδο στην Ισπανία τις τελευταίες δεκαετίες;

Χωρίς αμφιβολία έχει υπάρξει.

Η Ισπανία είναι ένα παράδειγμα του πώς τα πράγματα γίνονται καλά με αυτήν την έννοια. Η αλλαγή από τη δεκαετία του 1970 έως τώρα είναι εντυπωσιακή.

Όταν ταξιδεύω, την παρατηρώ πολύ και νιώθω πολύ περήφανη για τη χώρα μου και την κοινωνία μου.

Τώρα υπάρχουν πολιτικές φωνές που θέλουν να μας οδηγήσουν στο σκοτάδι. Εμπιστεύομαι στην ωριμότητα της κοινωνίας μας να μην τις ακούσουμε.

Αν και δεν απορρίπτω τη σημασία των αλλαγών στο νομικό πλαίσιο των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, δεν είναι ρηχές αν δεν αμφισβητείται το κοινωνικοοικονομικό σύστημα που αναπαράγει τις πατριαρχικές δομές;

Απολύτως, αλλά ενώ πέφτει η πατριαρχία και ο καπιταλισμός, πρέπει να ζούμε. Και ένα νομοθετικό πλαίσιο που εγγυάται τα δικαιώματα όλων είναι απαραίτητο.

Εντέλει, πού αναφέρεται η «κακή συνήθεια» του τίτλου;

Στη βαθιά ριζωμένη και κοινωνικά επιβαλλόμενη/αναπαραγώγιμη ανικανότητα, στην ενοχή, στην ντροπή και στον φόβο να γιορτάσουμε αυτό το οποίο είμαστε, και ως άτομα και ως μέλη μιας κοινότητας;

Ναι, ο τίτλος αναφέρεται στο σύνολο των κακών κοινωνικών εθίμων/συνηθειών που, μαζί, σχηματίζουν μια αδράνεια.

Η κακή συνήθεια να μην ξέρουμε πώς να επικοινωνούμε, να προκαταλαμβάνουμε το άτομο που έχουμε απέναντί ​​μας χωρίς καν να ρωτάμε ποιος είναι.

Η κακή συνήθεια να μην εκτιμούμε τη διαφορά ως κοινό αγαθό, η κακή συνήθεια να αφήνουμε τον φόβο να υπαγορεύει τις περισσότερες αποφάσεις που παίρνουμε στη ζωή.

Είναι, επίσης, ένας φόρος τιμής στην Κακή εκπαίδευση, την ταινία του Πέδρο Αλμοδόβαρ.

Πώς, λοιπόν, μπορεί να ξεπεραστεί αυτή η «κακή συνήθεια»;

Βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο αν μπορούμε να καταλάβουμε ότι ο κοινός εχθρός είναι αυτός που επιμένει πως οι άνθρωποι που διαχωρίζονται ιδεολογικά είναι εχθροί. Δεν είναι έτσι.

Δε χρειάζεται να σου αρέσει ο διπλανός σου, ο σύντροφός σου στο εγχείρημα της δημιουργίας ενός καλύτερου κόσμου. Σίγουρα δε χρειάζεται να σκέφτεται όπως εσύ.

Ευχαριστώ θερμά την ατζέντισσα της Αλάνα Σ. Πορτέρο, Maria Cardona Serra (Aevitas Creative Management UK) για την καθοριστική συμβολή της στην πραγματοποίηση της συνέντευξης.

Την ευχαριστώ, επίσης, για την παραχώρηση της φωτογραφίας της συγγραφέως.

Το μυθιστόρημα της Αλάνα Σ. Πορτέρο Κακή Συνήθεια κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Μαρίας Παλαιολόγου.