Muayad Alayan: «Καθετί που συμβαίνει στην υπό κατοχή Παλαιστίνη γίνεται πολιτικό»

Η παθιασμένη σεξουαλική σχέση ανάμεσα στον Παλαιστίνιο Σαλίμ και την Ισραηλινή Σάρα στη διαιρεμένη Ιερουσαλήμ προκαλεί μια σειρά απρόβλεπτων συνεπειών στην καθηλωτική πολιτικο-κοινωνική ταινία του Παλαιστίνιου Muayad Alayan Απαγορευμένες συναντήσεις, η οποία απέσπασε δύο βραβεία στο περσινό Φεστιβάλ του Ρότερνταμ και έκανε την ελληνική της «πρώτη» στις 24^ες Νύχτες Πρεμιέρας.

Κουβεντιάζοντας με τον σκηνοθέτη, με την αφορμή την κυκλοφορία του φιλμ του στις αίθουσες από τις 7 Φεβρουαρίου.

Μιας και η ταινία σου Απαγορευμένες συναντήσεις είναι εμπνευσμένη από πραγματικά γεγονότα, θα ήθελες να μου μιλήσεις γι’ αυτά και για το πώς σχετίζονται με τη δικιά σου βιωμένη καθημερινότητα;

Όπως επισημαίνεις, η ταινία εμπνέεται από πραγματικά γεγονότα, αλλά όχι από μία αντίστοιχη περίσταση.

Γνώρισα τη Δυτική Ιερουσαλήμ όταν άρχισα να δουλεύω σε κάποιο café. Εκείνη την περίοδο είχα συναδέλφους που διατηρούσαν τέτοιες σχέσεις και πραγματικά ένιωθα ότι η κατάσταση θα μπορούσε να εξελιχτεί άσχημα για εκείνους οποτεδήποτε, και κυρίως για τους Παλαιστίνιους. Όσοι ήξεραν γι’ αυτές τις σχέσεις γνώριζαν πως εκείνοι που τις είχαν πάντα έπαιζαν με τη φωτιά.

Ταυτόχρονα, είχε μόλις ξεκινήσει η Δεύτερη Ιντιφάντα και η Δυτική Όχθη είχε υποστεί μεγάλη εισβολή, στη διάρκεια της οποίας ο ισραηλινός στρατός είχε εισβάλει στα κεντρικά της Παλαιστινιακής Αρχής, σε κυβερνητικά κτίρια και ακαδημαϊκά και μη κυβερνητικά ιδρύματα κατάσχοντας πολλά έγγραφα. Ένα μήνα αργότερα πραγματοποιήθηκαν συλλήψεις σε όλη τη χώρα με όλων των ειδών τις κατηγορίες.

Κάποιοι κατηγορήθηκαν ότι λάμβαναν μισθό από την Παλαιστινιακή Αρχή, ενώ ζούσαν στην Ιερουσαλήμ. Ένας καθηγητής Γεωγραφίας από το σχολείο μου συνελήφθη γιατί σχεδίαζε χάρτες της Ιερουσαλήμ για κάποια παλαιστινιακή κυβερνητική υπηρεσία.

Ορισμένες άλλες συλλήψεις βασίστηκαν σε αναφορές που είχαν οι παλαιστινιακές Μυστικές Υπηρεσίες για κάποιους και πολλές από αυτές είτε ήταν πλαστές είτε εκδικητικές, κάτι που ίσχυε στη ναζιστική Γερμανία ή σε οποιοδήποτε δικτατορία στον κόσμο, όταν χρησιμοποιεί ρουφιάνους.

Αυτοί οι δύο άξονες μου εντυπώθηκαν επί πολύ καιρό, ώστε μερικά χρόνια αργότερα, μετά τις κινηματογραφικές μου σπουδές, άρχισα να εξερευνώ τη διαδικασία του τι θα μπορούσε να έχει συμβεί. Έτσι ξεκίνησε η ανάπτυξη του πρότζεκτ.

Παρόλα αυτά, επέλεξες να εστιάσεις σε μια καταδικασμένη ερωτική ιστορία- ή τουλάχιστον στο στοιχείο της φυσικής έλξης ανάμεσα σε έναν Παλαιστίνιο και μια Ισραηλινή. Γιατί;

Ειλικρινά, για μένα δεν ήταν μια ερωτική ιστορία. Καθετί που συμβαίνει στην υπό κατοχή Παλαιστίνη -ακόμα και το πιο συνηθισμένο- γίνεται πολιτικό και τα διακυβεύματα για τους εμπλεκόμενους είναι πολύ σοβαρότερα από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο.

Τέτοια απιστία θα μπορούσε, λοιπόν, να συμβεί στην Αθήνα και θα είχε κάποιες κοινωνικές, οικογενειακές κι ατομικές συνέπειες, αλλά δε θα έπαιρνε αυτές τις τρελές διαστάσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή, την ασφάλεια και την ευημερία όλων.

Στο συγκεκριμένο γεγονός ανακάλυψα ότι υπήρχε το περιθώριο για να περιγράψω τι συμβαίνει στη ζωή των ανθρώπων οι οποίοι διαβιούν σε αυτό το μέρος. Η απιστία καθιστά τα διακυβεύματα για τον καθένα σοβαρότερα, φωτίζοντας τι συντελείται σ’ αυτή την ιδιαιτέρως πολιτικοποιημένη, διαιρεμένη πόλη.

Μιας και το φιλμ είναι γυναικοκεντρικό, πόσο δύσκολο ή απαιτητικό ήταν για τον σεναριογράφο Rami Alayan και σένα να «εισέλθετε» στο γυναικείο ψυχισμό;

Δεν το είχαμε σχεδιάσει, προέκυψε από την ανάπτυξη του σεναρίου. Οι δύο γυναικείοι χαρακτήρες αλλάζουν πιο πολύ από όλους. Σε όλες τις κοινωνίες, ανατολικές και δυτικές, οι γυναίκες προσδοκάται να δρουν και να συμπεριφέρονται κατά ένα συγκεκριμένο τρόπο, τον οποίο η κοινωνία επιβάλλει σε αυτές.

Νομίζω πως στην ιστορία υπήρχε χώρος στις γυναίκες να εναντιωθούν σε αυτές τις προσδοκίες και να πράξουν αυτό που οι ίδιες θεωρούν σωστό, σε αντίθεση με τους άντρες που σύρονται πιο εύκολα σε αυτό που θεωρείται το στοιχείο τους στην κοινωνία τους.

Ο χαρακτήρας της Σάρα, στο τέλος της ταινίας, αποφασίζει να μην κάνει αυτό που αναμένεται από την κοινωνία του σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Η Μπισάν, από την πλευρά της, δεν ακολουθεί το στερεοτυπικό μονοπάτι που της υπαγορεύεται κοινωνικά. 

Μήπως μεταβάλλεται κάπως απότομα; Τη μια πουλάει τα σκουλαρίκια της σε ένα ενεχυροδανειστήριο, και λίγες σκηνές αργότερα εξελίσσεται σε μια αποφασιστική, αυτόβουλη γυναίκα.

Ο χαρακτήρας της Μπισάν υφίσταται τις εντονότερες αλλαγές, νομίζω. Ξεκινά ως μία αθώα γυναίκα που θεωρεί ότι κάνει το καλύτερο για την ίδια και τον σύζυγό της. Είναι ένας άνθρωπος που δεν είχε συναντήσει το πραγματικό κακό ή βιώσει προδοσία στη ζωή της. Ζούσε άνετα για πολύ καιρό, κι αυτό το περιστατικό την κατέστρεψε σε ένα βαθμό.

Αρχικά τείνει να παίρνει όχι προσεκτικά μελετημένες και υπολογισμένες αποφάσεις, δρώντας πιο πολύ από θυμό και θλίψη, ενώ προς το τέλος λειτουργεί με περισσότερη χάρη βιώνοντας, επιπλέον, τη διαδικασία της επικείμενης μητρότητας, χωρίς να είναι διατεθειμένη να βάλει σε κίνδυνο αυτό που θεωρεί σωστό για τον εαυτό σας και δίκαιο για τους άλλους, ακόμα και απέναντι σε όσους την κακομεταχειρίστηκαν.

Μέσα από το φιλμ σου φαίνεται να αντιμετωπίζεις με κριτικό τρόπο τόσο την ισραηλινή κατοχή όσο και την Παλαιστινιακή Αρχή. Αυτή είναι η άποψή σου ή είναι απλώς κομμάτι της συγκεκριμένης ιστορίας;

Με τον αδερφό μου Rami εξ αρχής θέλαμε να αφηγηθούμε ιστορίες ανθρώπων, τρισδιάστατων χαρακτήρων πιστών στις συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή, γιατί εδώ ζω, και ξέρω το μέρος. Δεν είμαι ένας σκηνοθέτης που ζει στο Παρίσι κάνοντας ταινίες για την Παλαιστίνη. Κάνω ταινίες από την Παλαιστίνη. Είναι κάτι πολύ διαφορετικό.

Το πολιτικό πλαίσιο, λοιπόν, είναι για μένα ένα φόντο, όχι το εξωτικό πράγμα που προσπαθώ να αφηγηθώ. Αν θέλω να κάνω κάτι τέτοιο, θα εξηγήσω απλώς τα νέα σε κάποιον.

Αν, επομένως, με ρωτήσεις ποια συστήματα αναγνωρίζω ως τον κύριο αντίπαλο, είναι, πρώτα και κύρια, το ισραηλινό κατοχικό καθεστώς και -δυστυχώς- λίγα χρόνια μετά τη δημιουργία της τη διεφθαρμένη πολιτική της Παλαιστινιακής Αρχής. Αυτοί είναι οι δύο παράγοντες που λειτουργούν εναντίον του μέσου ντόπιου Παλαιστίνιου.

Από την άλλη, το στρατιωτικό κατεστημένο καταστρέφει, επίσης, τη ζωή των Ισραηλινών, ακόμα και όσων δεν το γνωρίζουν. Τους στέλνει στο στρατό, αλλάζοντας τη ζωή τους, μετατρέποντας τους γιους τους σε πολεμικές μηχανές και θέτοντας σε κίνδυνο το άτομο προς όφελος του κατεστημένου.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να μου πεις λίγα λόγια για την εταιρεία PalCine Productions, της οποίας αποτελείς μέλος, και για τις προοπτικές της.

Η PalCine Productions ξεκίνησε ως μια κολεκτίβα φίλων και εξελίχτηκε σε μια από τις δύο ή τρεις παλαιστινιακές εταιρείες παραγωγής ταινιών και στη μόνη που έχει παραγάγει δύο μεγάλου μήκους φιλμ μυθοπλασίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια.

Η δύναμή μας έγκειται στη σχέση μας με την τοπική κοινότητα. Η Παλαιστίνη είναι φτωχή από άποψη πόρων, αλλά πολύ πλούσια σε ό,τι αφορά τη γενναιοδωρία των ανθρώπων της.

Θέλουμε, λοιπόν, να συνεργαστούμε με σκηνοθέτες από όλο τον κόσμο, αλλά μας ενδιαφέρει κυρίως η συμμετοχή της τοπικής κοινότητας. Δε θέλουμε η Παλαιστίνη να είναι το σκηνικό για τις ταινίες.  

Να επισημάνω, τέλος, τη σπουδαία δουλειά που έχει κάνει η Heretic Outreach. Η ελληνική κυκλοφορία των Απαγορευμένων συναντήσεων είναι σαν εγχώρια! (Γέλια).

Η ταινία του Muayad Alayan Απαγορευμένες συναντήσεις προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 7 Φεβρουαρίου σε κοινή διανομή της Rosebud.21 και της Seven Films.