Πάβελ Κόχουτ: «Η Άνοιξη της Πράγας ήταν μια προσπάθεια να περπατήσεις στο ταβάνι»

 

Διακεκριμένος μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, ο αειθαλής Τσέχος Πάβελ Κόχουτ γιόρτασε στις 20 Ιουλίου 93 χρόνια ύπαρξης!

Γιορτάζουμε κι εμείς συνομιλώντας μαζί του, με αφετηρία την πρόσφατη κυκλοφορία του μυθιστορήματός του Ο άντρας που περπατούσε ανάποδα.

Διακεκριμένος μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, κατέχετε διπλή υπηκοότητα, τσεχική και αυστριακή.

Υπό ποια έννοια αισθάνεστε Τσέχος και Αυστριακός και πώς έχει αντικατοπτριστεί αυτή η δυαδικότητα στη δουλειά σας ανά τις δεκαετίες;

Πήρα την αυστριακή υπηκοότητα το 1980 μετά την αφαίρεση της τσεχοσλοβακικής από το καθεστώς. Μου επιστράφηκε το 1989 έπειτα από δέκα χρόνια.

Ήθελα να κρατήσω αυτή που μου αποδόθηκε τιμητικά, από ευγνωμοσύνη προς τη χώρα η οποία μου πρόσφερε ένα δεύτερο σπίτι σε περιόδους ανάγκης. Όλα αυτά έχουν εμπλουτίσει τη γραφή μου θεματικά.

Ένθερμος κομμουνιστής στα νεανικά σας χρόνια, εξελιχθήκατε σε διαφωνούντα και κατόπιν σε καταξιωμένη φυσιογνωμία της Άνοιξης της Πράγας, αποβαλλόμενος τελικά από το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Ποιο ήταν το σημείο καμπής στην πολιτική μεταμόρφωσή σας;

Μπήκα στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Τσεχοσλοβακικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας στην ηλικία των δεκαοκτώ το 1946.

Το 1956 έλαβα την πρώτη επίπληξη, το 1967 μια επίπληξη με προειδοποίηση και το 1969, μετά την αποτυχία της Άνοιξης της Πράγας, εκδιώχθηκα από αυτό το κόμμα.

Ήταν μια μονομαχία μεταξύ ψευδαίσθησης και εμπειρίας. Η τελευταία κέρδισε.

Τι θυμάστε πιο έντονα από την περίοδο της Άνοιξης της Πράγας, κυρίως από πολιτιστικής και πολιτικής άποψης, και τι έχει απομείνει από εκείνο το πνεύμα στις μέρες μας;

Η Άνοιξη της Πράγας στη σοβιετική εποχή ήταν στην πραγματικότητα μια προσπάθεια να περπατήσεις στο ταβάνι. Μέχρι σήμερα, είναι συναρπαστικό για μένα που έλαβε μέρος η απόλυτη πλειοψηφία της κοινωνίας.

Μπορείτε να το ονομάσετε μια γενική πρόβα για τη δημοκρατία. Τι μένει; Η δημοκρατία.

Ο κωμικοτραγικός ήρωας βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση με ολόκληρη την τότε κοινωνία. Δοκιμάζει το αδύνατο, γι' αυτό και διώκεται και ψυχολογικά καταστρέφεται.

Και όταν «θεραπεύεται», δεν μπορεί πλέον να ενταχθεί στην κοινωνία που εδώ και καιρό «περπατάει στο ταβάνι».

Είστε προσωπικά εξίσου «αλλεργικός» σε δόγματα οποιουδήποτε είδους;

Ως νέος ήμουν για πολύ καιρό σκλάβος ενός δόγματος για να μπορέσω να αντέξω αυτόν τον τρόπο σκέψης. Αλλά έτσι καταλαβαίνω καλύτερα αυτούς που βιώνουν κάτι αντίστοιχο σήμερα. Και προσπαθώ να τους προειδοποιήσω με τη γραφή μου.

Στιλιστικά μιλώντας, το μυθιστόρημά σας Ο άντρας που περπατούσε ανάποδα συνιστά έναν θρίαμβο του παραλόγου, και διατηρεί τη φρεσκάδα και τη ζωτικότητά του μέχρι σήμερα.

Εκείνα τα χρόνια, ήταν το παράλογο η νόρμα στην Τσεχοσλοβακία σε όλες της σφαίρες της ανθρώπινης εμπειρίας, εξού και επιλέξατε να το «πολεμήσετε» με τον ίδιο τρόπο;

Αντίθετα, είναι to παράλογο που ενισχύεται από το τσεχικό χιούμορ.

Σε κάθε περίπτωση, αποτελεί μια προσπάθεια να αφηγηθώ το παράλογο τόσο συγκεκριμένα ώστε κάθε λεπτομέρεια το κάνει να φαίνεται εφικτό.

Το εν λόγω μυθιστόρημα είναι, αν δεν απατώμαι, το τέταρτο βιβλίο σας που κυκλοφορεί στα ελληνικά.

Ποια είναι η πρώτη εικόνα ή σκέψη που σας έρχονται στο νου αναφορικά με την Ελλάδα, είτε του παρελθόντος είτε του παρόντος;

H απάντηση στην ερώτησή σας: Η ελληνική Ιστορία με την οποία μεγάλωσα χάρη στη λογοτεχνία και τα «Ελληνόπουλα» που έλαβαν άσυλο στην Τσεχοσλοβακία μετά τον εμφύλιο πόλεμο.

Έπειτα πολλοί γύρισαν και τους γνώρισα στις πρεμιέρες μου στο θέατρο στην Αθήνα. Και πολλοί έμειναν μαζί μας ως πρότυπο επιτυχημένης μετανάστευσης.

Και τελικά, ποιο, κατά τη γνώμη σας, θα είναι το «χνάρι» της πανδημίας στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση και το πολιτιστική της παραγωγή; Νιώθετε καθόλου αισιοδοξία για το μέλλον;

Είμαι γεννημένος αισιόδοξος, και λέω στον εαυτό μου ότι εάν το ιατρικά ανυπεράσπιστο ανθρώπινο είδος πριν από μας επέζησε πολλαπλών επιθέσεων πανούκλας, πρέπει επίσης να τα καταφέρει και ο πολύ ανεπτυγμένος πολιτισμός μας.

Ευχαριστώ θερμά τον Klaus Mölln, προσωπικό φίλο του Πάβελ Κόχουτ, για τη μετάφραση των ερωτήσεών μου στα γερμανικά και την αποστολή των απαντήσεων του συγγραφέα.

Ευχαριστώ, επίσης, ιδιαιτέρως τον φωτογράφο Dominik Bachůrek για την ευγενική παραχώρηση της φωτογραφίας του Πάβελ Κόχουτ που συνοδεύει την ανάρτηση.

Το μυθιστόρημα του Πάβελ Κόχουτ Ο άντρας που περπατούσε ανάποδα κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση της Σόνιας Στάμου-Ντορνιάκοβα.