Hafsteinn Gunnar Sigurðsson: «Τα φιλμ είναι ιστορίες που έχουν αστείες και θλιμμένες πτυχές»

Ένα θαλερό δέντρο ρίχνει τη δυσοίωνη σκιά του στην αυλή των γειτόνων ενός προαστιακού σπιτιού στο Ρέικιαβικ πυροδοτώντας μια σειρά απρόβλεπτων κωμικοτραγικών αντιδράσεων, στο σκοτεινό ψυχολογικό δράμα του Ισλανδού Hafsteinn Gunnar Sigurðsson Κάτω από το δέντρο, το οποίο προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 17 Ιανουαρίου. Συνομιλώντας με τον σκηνοθέτη.

Το Κάτω από το δέντρο, η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία σου μυθοπλασίας, είναι ένα σκοτεινό ψυχολογικό δράμα με τις οικογενειακές σχέσεις και τις σχέσεις μεταξύ γειτόνων στον πυρήνα του.

Γιατί οι Σκανδιναβοί σκηνοθέτες, μαζί κι εσύ, δίνουν τόση σημασία στη μυθοπλαστική εξερεύνηση της λειτουργίας/δυσλειτουργίας μιας οικογένειας και των σχέσεων ανάμεσα στα μέλη της;

Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μεγάλη παράδοση οικογενειακού δράματος στα σκανδιναβικά φιλμ και τη λογοτεχνία. Ως Ισλανδός, δυσκολεύομαι να μιλήσω για ανθρώπους άλλων εθνικοτήτων, αλλά, σε σχέση με την Ισλανδία, ίσως συμβαίνει γιατί εδώ έχουμε μια πολύ μικρή και σφικτή κοινότητα.

Oι οικογενειακοί δεσμοί είναι, επομένως, πολύ στενοί και οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να διατηρούν μια στενή σχέση με τις οικογένειές τους καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Και, καθώς γνωρίζουμε, οι οικογενειακοί δεσμοί είναι οι πιο πολύπλοκοι. Τα μέλη της οικογένειας είναι εκείνα με τα οποία πρέπει να νιώθεις εγγύτερα, αλλά ταυτόχρονα είναι και τα πιο απόμακρα. Μπορεί να είναι δύσκολη αγάπη, γεγονός το οποίο αποτελεί μια αστείρευτη πηγή περίπλοκων σχέσεων και δράματος. 

Είναι αυτή η, ακόμη και οπτικά, ζοφερή αποτύπωση των οικογενειακών/κοινωνικών σχέσεων ένα απλό προϊόν της παρατήρησης της σχετικής ισλανδικής πραγματικότητας ή και μια κινηματογραφική προβολή προσωπικών αδιεξόδων;

Θα έλεγα πως πρόκειται για ένα συνδυασμό και των δύο.

Το κωμικό στοιχείο, πιο έντονο στις προηγούμενες ταινίες σου, παραμένει παρόν και σ’ αυτή με ένα πιο «διεστραμμένο», ήπιο τρόπο, αν και κάποιοι -μαζί κι εγώ όταν το πρωτοείδα- είχαν περιγράψει το φιλμ σου ως μια «σκοτεινή», ακόμα και «μαύρη» κωμωδία. Έχει αυτή η «κατηγοριοποίηση» στοιχεία αλήθειας;

Δεν πολυσκέφτομαι τις κατηγοριοποιήσεις όταν κάνω τις ταινίες μου. Αυτό περισσότερο προκύπτει κατόπιν κι έχει να κάνει με τις πωλήσεις και τη διανομή. Για μένα, τα φιλμ είναι ιστορίες που έχουν αστείες και θλιμμένες πτυχές. Στην περίπτωση του Κάτω από το δέντρο θα μπορούσες πιθανόν να πεις ότι είναι εν μέρει σκοτεινή κωμωδία, εν μέρει οικογενειακό δράμα, εν μέρει θρίλερ και ούτω καθεξής.

Στην κλιμακούμενη προαστιακή παράνοια που κυριαρχεί στο Κάτω από το δέντρο εντόπισα ομοιότητες με την αστική παράνοια που κυριαρχεί στον Ένοικο του Πολάνσκι. Τον είχες κατά νου όταν γύριζες την ταινία σου;

Όχι συνειδητά, αλλά θυμάμαι την πρώτη φορά που είδα τον Ένοικο, κι υπήρξε μια πολύ δυνατή κινηματογραφική εμπειρία. Ίσως, λοιπόν, εκείνη η εμπειρία να εκδηλώθηκε όταν έκανα το Κάτω από το δέντρο με ένα μη συνειδητό τρόπο. 

Ολόκληρο το cast του Κάτω από το δέντρο -από τους ανθρώπους στα ζώα- παίζει εκπληκτικά. Συμμερίστηκαν γρήγορα και προσαρμόστηκαν στο σκηνοθετικό/σεναριακό σου όραμα;

Το «κλειδί» στη συνεργασία με τους ηθοποιούς -και στην πραγματικότητα με όλα τα μέλη της ομάδας- είναι να διασφαλίσεις πως όλοι κάνουν την ίδια ταινία. Να τους κάνεις να συμφωνήσουν, να βρεθούν στο ίδιο μήκος κύματος, κατά κάποιο τρόπο. Μου αρέσει να δουλεύω πολύ στενά με τους ηθοποιούς και να περνάω πολύ χρόνο μαζί τους προετοιμάζοντας και κάνοντας πρόβες πριν το γύρισμα.

Για μένα έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με τη δημιουργία εμπιστοσύνης και τη διαμόρφωση ενός δημιουργικού περιβάλλοντος όπου οι άνθρωποι νιώθουν σίγουροι. Απαντώντας, λοιπόν, στην ερώτησή σου, ναι, είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, αλλά είναι πολύ ευχάριστη και σε ανταμείβει στο τέλος.

Παρά -ίσως εν μέρει και λόγω- του μικρού της μεγέθους και πληθυσμού, η Ισλανδία ξεχωρίζει ανάμεσα στις υπόλοιπες βορειοευρωπαϊκές χώρες στις τέχνες -σινεμά, μουσική, λογοτεχνία-, στα σπορ και, όχι λιγότερο σημαντικό, στην πολιτική δραστηριότητα των κατοίκων της. Πώς το ερμηνεύεις;

Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει γιατί μπορείς να κάνεις ελάχιστα εδώ. Θεμελιωδώς, η Ισλανδία είναι ένα απομακρυσμένο, απομονωμένο και βαρετό μέρος. Οι άνθρωποι, επομένως, έπρεπε να είναι αρκετά δημιουργικοί ανά τα χρόνια στο να διασκεδάζουν ο ένας τον άλλο με ιστορίες.

Για να επιβιώσεις, για να αποφύγεις το θάνατο από βαριεστημάρα πρέπει να παραμείνεις απασχολημένος, να συνεχίσεις να κάνεις πράγματα, προκειμένου να καταστήσεις τη ζωή υποφερτή για τον εαυτό σου και τους άλλους. 

Μέχρι στιγμής γυρίζεις ταινίες αποκλειστικά στην Ισλανδία. Θα σκεφτόσουν να διευρύνεις τις σκηνοθετικές σου προσπάθειες στο εξωτερικό, αν προκύψει η κατάλληλη ευκαιρία και το πλαίσιο;

Ναι, το σκέφτομαι. Στην πραγματικότητα, ετοιμάζω το επόμενό μου σενάριο στα αγγλικά. Μπορεί να πρόκειται για παρακινδυνευμένο βήμα, αλλά θα δούμε αν μπορούμε να γράψουμε το σενάριο σωστά. Ίσως εξελιχτεί καλά...

Η ταινία του Hafsteinn Gunnar Sigurðsson Κάτω από το δέντρο προβάλλεται στους κινηματογράφους από τις 17 Ιανουαρίου σε διανομή της ΝΕΟ Films.